2 loại gia vị nhiều người ăn mỗi ngày là “chất xúc tác” gây UT tuyến giáp
Hãy cân nhắc khi sử dụng thường xuyên 2 loại gia vị này.
Ngày 14 tháng 11 năm 2025, tạp chí Thanh Niên Việt đăng tải bài viết với tiêu đề "2 loại gia vị nhiều người ăn mỗi ngày là “chất xúc tác” gây ung thư tuyến giáp". Nội dung như sau:
Bà Vương, 48 tuổi ở Trung Quốc, sau khi nghỉ hưu, niềm vui lớn nhất là nghiên cứu các món ăn gia đình. Bà thường nói: “Gia vị là linh hồn của món ăn”. Hai “vũ khí bí mật” của bà là muối mỏ giàu i-ốt và mì chính, thứ khiến món ăn “ngon đến mức nhăn mày nhíu mắt”.
Tháng trước, trong buổi kiểm tra sức khỏe dành cho cán bộ nghỉ hưu, bác sĩ siêu âm đã dừng lại rất lâu ở cổ bà: “Tuyến giáp có một khối u 2,8 cm, hình dạng không ổn, nên làm sinh thiết ngay”.
Kết quả sau ba ngày: “Nghi ngờ ung thư tuyến giáp dạng nhú”. Khi bác sĩ hỏi kỹ thói quen ăn uống, ông nói thẳng: “Hai loại gia vị bà hay dùng có thể là ‘chất xúc tác’ khiến tuyến giáp gặp vấn đề”.
Nguy cơ từ muối giàu i-ốt
Trước đây, muối giàu i-ốt được xem là “nguồn dưỡng chất thông minh” giúp phòng thiếu i-ốt ở nhiều vùng. Nhưng nay, với thói quen ăn hải sản tăng, việc dùng muối giàu i-ốt quá mức lại trở thành rủi ro sức khỏe.
Tuyến giáp cần i-ốt để tổng hợp hormone, nhưng nhu cầu chỉ 150- 300 microgam/ngày đối với người trưởng thành. Dùng quá nhiều i-ốt lâu dài sẽ gây hiệu ứng Wolff–Chaikoff , khiến tuyến giáp tự ức chế sản xuất hormone, gây tăng sinh tế bào bù trừ, hình thành u tuyến giáp, lâu dần có thể tiến triển thành ung thư.
Mối nguy ẩn từ mì chính
Mì chính chứa glutamate natri , kích thích vị giác, làm món ăn “ngon ngất ngây”. Tuy nhiên, nghiên cứu đăng trên Tạp chí Nội tiết và Chuyển hóa Trung Quốc cho thấy glutamate có thể ảnh hưởng đến tế bào nang tuyến giáp , đặc biệt khi cơ thể thừa i-ốt, tác hại còn tăng lên.
Một khảo sát 5 năm với 5.000 người cho thấy, những người dùng >5g mì chính/ngày, tỷ lệ rối loạn chức năng tuyến giáp cao hơn 31% so với người dùng ít.
Hậu quả khi dùng lâu dài
- Rối loạn chức năng tuyến giáp: Hormone tuyến giáp điều chỉnh toàn bộ chuyển hóa. Khi tuyến giáp suy giảm, cơ thể mệt mỏi, dù ngủ đủ vẫn kiệt sức, cân nặng tăng không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở bụng và đùi.
- Tăng nguy cơ u tuyến giáp: U tuyến giáp là sự tăng sinh cục bộ của tế bào tuyến giáp. 85-90% là lành tính, nhưng 10-15% có nguy cơ ung thư. Những người cao tuổi dùng muối giàu i-ốt và mì chính cùng lúc có tỷ lệ phát hiện u cao hơn 40% so với chế độ ăn cân bằng.
- Rối loạn hệ miễn dịch: Tuyến giáp liên quan mật thiết đến hệ miễn dịch. Dùng quá nhiều gia vị có thể gây rối loạn, dẫn đến viêm tuyến giáp tự miễn (Hashimoto) , phá hủy tế bào tuyến giáp.
Cách cải thiện
- Giảm dần lượng gia vị: Vị giác thích nghi nhanh, chỉ 2-4 tuần là quen với món nhạt hơn. Áp dụng “giảm dần theo bậc thang”: tuần đầu giảm 1/4, tuần thứ hai giảm 1/2, sau một tháng thử dùng 1/3 lượng cũ.
- Kỹ thuật nấu ăn: rắc muối vào cuối khi gần tắt bếp , giúp thức ăn vẫn đủ vị nhưng dùng ít muối. Dùng chảo chống dính giảm dầu, hạn chế gia vị.
- Xem nhãn thực phẩm: Muối và gia vị ẩn trong nhiều sản phẩm. Mì chính có thể xuất hiện dưới các tên khác: “glutamate natri”, “protein thực vật thủy phân”, “chiết xuất men”, “protein hương vị”… I-ốt ẩn trong “muối biển”, “chiết xuất tảo”… Hãy đọc kỹ nhãn trước khi mua.
- Theo dõi tuyến giáp định kỳ: Người >40 tuổi nên siêu âm tuyến giáp hàng năm. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp nên kiểm tra từ 30 tuổi.
- Tự kiểm tra tại nhà: Mỗi tháng, trước gương, ngửa cổ, quan sát cổ có nổi cục không. Nuốt nước, quan sát cổ; dùng ngón tay kiểm tra hai bên khí quản, cảm nhận cục cứng hay đau.
Thời báo Văn học Nghệ thuật cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Không phải mì chính: 5 loại gia vị phổ biến nhất dễ gây ung thư, cần hạn chế khi nấu ăn". Nội dung như sau:
Nhiều người sử dụng đa dạng các loại gia vị để tăng hương vị cho món ăn hàng ngày. Tuy nhiên, trên các phương tiện thông tin và mạng xã hội, những tin đồn về gia vị có khả năng gây ung thư thường xuyên xuất hiện, khiến nhiều người hoang mang. Trong đó, MSG (bột ngọt, mì chính) là chủ đề được bàn tán nhiều nhất. Thực tế, MSG tự thân không phải là chất gây ung thư. Các tổ chức uy tín như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đều khẳng định MSG an toàn khi sử dụng đúng liều lượng.
Tuy MSG không gây ung thư, nhưng một số loại gia vị và phụ gia khác, nếu dùng quá mức hoặc không đúng cách, có thể tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, thậm chí liên quan đến sự phát triển của một số bệnh lý nghiêm trọng. Năm loại gia vị sau đây được xem là “sát thủ tiềm ẩn”, cần được sử dụng cẩn trọng để bảo vệ sức khỏe trong chế độ ăn uống hàng ngày.
Muối
Muối là một trong những gia vị phổ biến nhất, giúp tăng hương vị và hỗ trợ các chức năng sinh lý cơ bản. Tuy nhiên, tiêu thụ quá nhiều muối có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt liên quan đến tim mạch và ung thư. Các nghiên cứu chỉ ra rằng lượng muối cao làm tăng nguy cơ cao huyết áp, xơ vữa động mạch, từ đó gây gánh nặng cho tim và hệ mạch máu. Ngoài ra, chế độ ăn quá mặn còn liên quan đến các khối u ác tính, đặc biệt là ung thư dạ dày.
Để sử dụng muối an toàn, WHO khuyến cáo người trưởng thành nên hạn chế dưới 5 gram muối mỗi ngày. Nên tránh các thực phẩm giàu muối như nước tương, đồ hộp, dưa muối chua và thay bằng các loại gia vị tự nhiên như tỏi, chanh để tăng hương vị mà vẫn an toàn.
Đường tinh luyện
Tương tự, đường tinh luyện cũng là gia vị cần lưu ý. Lượng đường tiêu thụ quá nhiều trong thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống ngọt là nguyên nhân chính gây béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp và các bệnh tim mạch. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng tiêu thụ quá nhiều đường làm tăng insulin, dẫn đến kháng insulin và có thể thúc đẩy sự phát triển của một số loại ung thư như ung thư vú, đại tràng và tuyến tụy.
Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe và giảm nguy cơ ung thư, cần hạn chế đường tinh luyện, ưu tiên đường tự nhiên từ trái cây, mật ong và kiểm soát kỹ lượng đường trong thực phẩm chế biến sẵn. Việc đọc nhãn thực phẩm để nắm rõ hàm lượng đường cũng là bước quan trọng giúp bạn điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý.
Nước tương và nước mắm
Nước tương và nước mắm là những gia vị quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, góp phần tạo hương vị đậm đà cho món ăn. Tuy nhiên, nhiều loại nước tương, nước mắm thường chứa chất phụ gia gọi là “màu caramel”. Trong quá trình sản xuất, chất này có thể phản ứng hóa học tạo ra benzo[a]pyrene – một hợp chất được biết đến là chất gây ung thư. Đặc biệt, các loại nước tương, dầu hào kém chất lượng thường chứa hàm lượng màu caramel cao, và sử dụng lâu dài có thể tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.
Khi mua, nên ưu tiên các sản phẩm tự nhiên, không phụ gia, hạn chế các loại chứa quá nhiều hóa chất. Trong chế biến, tránh các phương pháp nấu ở nhiệt độ cao như xào hay nướng, vì nhiệt độ cao thúc đẩy quá trình hình thành màu caramel và benzopyrene, làm tăng nguy cơ độc hại.
Mắm tôm
Các loại gia vị từ thịt như nước mắm, mắm tôm được làm bằng phương pháp lên men hoặc ngâm chua, mang đến hương vị đặc trưng và tiện lợi. Tuy nhiên, quá trình chế biến thường sử dụng nhiều muối, phụ gia hóa học và đôi khi các phương pháp bảo quản không lành mạnh, dẫn đến hàm lượng natri cao. Tiêu thụ thực phẩm giàu natri lâu dài có thể gây cao huyết áp, bệnh tim mạch. Bên cạnh đó, nitrit trong các loại gia vị này cũng có thể tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư hệ tiêu hóa. Vì vậy, gia vị chế biến từ thịt nên dùng vừa phải, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm tự nhiên, ít natri.
Dầu ăn
Dầu ăn, thành phần không thể thiếu trong nấu nướng hàng ngày, cũng cần được quan tâm. Nhiều gia đình có thói quen tái sử dụng dầu chiên rán nhiều lần. Quá trình này làm oxy hóa axit béo trong dầu, sinh ra các hợp chất độc hại như axit béo chuyển hóa và aldehyde, tích tụ lâu dài và làm tăng nguy cơ ung thư. Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo tránh tái sử dụng dầu, đặc biệt khi nấu ở nhiệt độ cao. Nên chọn các loại dầu ít bị oxy hóa như dầu ô liu, dầu hạt lanh và sử dụng với lượng vừa đủ.
Tóm lại, gia vị là yếu tố quan trọng giúp món ăn thêm hấp dẫn, nhưng việc sử dụng quá nhiều hoặc chọn gia vị kém chất lượng có thể gây hại cho sức khỏe. Thay vì chỉ chú trọng hương vị, hãy quan tâm đến tác động lâu dài của gia vị đối với cơ thể. Bằng cách kiểm soát lượng và lựa chọn loại gia vị phù hợp, chúng ta không chỉ nâng cao hương vị món ăn mà còn giảm thiểu các rủi ro sức khỏe tiềm ẩn.
