1 loại UT 'tăng tốc' đáng báo động ở Việt Nam: Bác sĩ Bạch Mai cảnh báo gấp
Theo các chuyên gia, ung thư đại trực tràng – loại ung thư được ví như “sát thủ thầm lặng” – đang có xu hướng gia tăng đáng lo ngại tại Việt Nam.
Ngày 11/5, Tạp chí Người đưa tin đã đăng tải bài viết với tiêu đề: "1 loại UT 'tăng tốc' đáng báo động ở Việt Nam: Bác sĩ Bạch Mai cảnh báo gấp". Nội dung như sau:
Con số đáng báo động
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, năm 2022, ung thư đại trực tràng là loại ung thư phổ biến thứ ba toàn cầu với hơn 1,9 triệu ca mắc mới – tức trung bình cứ mỗi 16 giây lại có một người được chẩn đoán mắc bệnh. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ hai thế giới, với hơn 900.000 người tử vong mỗi năm.
Tại Việt Nam, TS.BS Phạm Bình Nguyên – chuyên gia Tiêu hóa, Bệnh viện Bạch Mai – cảnh báo nếu ung thư đại trực tràng là một "đối thủ đáng gờm" trên thế giới thì tại Việt Nam, căn bệnh này cũng đang “tăng tốc” với mức độ rất đáng lo ngại.
Theo thống kê mới nhất, ung thư đại trực tràng hiện đứng thứ 4 trong danh sách các loại ung thư phổ biến tại Việt Nam (tăng một bậc so với năm 2020), với hơn 16.800 ca mắc mới mỗi năm – tương đương 46 ca/ngày, hay gần 2 ca/giờ. Đáng chú ý, số ca mắc đang có xu hướng gia tăng ở nhóm người trẻ tuổi.
Không dừng lại ở đó, căn bệnh này gây ra khoảng 8.400 ca tử vong mỗi năm – tức cứ 2 người mắc thì có 1 người không qua khỏi. “Đây là con số không ai muốn thấy,” bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
85% ca ung thư đại trực tràng có nguyên nhân rõ ràng
Theo bác sĩ Nguyên, thủ phạm hàng đầu dẫn đến ung thư đại trực tràng là polyp tuyến – những khối u nhỏ, lành tính nhưng có khả năng phát triển thành ung thư nếu không được phát hiện và loại bỏ kịp thời.
- Có tới 85% trường hợp ung thư đại trực tràng bắt nguồn từ polyp.
- Quá trình từ polyp phát triển thành ung thư có thể kéo dài 10–15 năm. Đây là thời gian đủ lâu để tầm soát và can thiệp nếu phát hiện sớm.
Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác đến từ chính lối sống hiện đại. “Trong xã hội ngày nay, ung thư đại trực tràng chẳng khác nào một 'sát thủ thầm lặng', được hậu thuẫn bởi thói quen sống thiếu lành mạnh của chính chúng ta”, bác sĩ Nguyên cảnh báo.
Chế độ ăn uống là yếu tố liên quan chặt chẽ đến nguy cơ mắc bệnh:
- Thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán: tuy ngon miệng nhưng là “chất xúc tác” mạnh cho ung thư.
- Thiếu rau xanh, chất xơ: ruột già như một nhà máy xử lý rác, nếu không có chất xơ làm “máy quét”, độc tố sẽ tích tụ và gây hại.
- Lười vận động: ngồi lì 8 tiếng/ngày, ít đi bộ khiến hoạt động của ruột bị chậm lại, tăng nguy cơ hình thành khối u.
“Combo 'hút thuốc – uống bia – ngồi cả ngày' vô tình biến đại tràng thành môi trường lý tưởng cho ung thư phát triển”, bác sĩ Nguyên cảnh báo thêm.
Tuổi tác và di truyền cũng là yếu tố nguy cơ
Tuổi càng cao, nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng càng lớn, đặc biệt sau tuổi 50. Tuy nhiên, bác sĩ Nguyên cho biết hiện nay bệnh đang có xu hướng trẻ hóa. Nhiều người trẻ có lối sống thiếu lành mạnh thường chủ quan cho rằng “còn trẻ, còn khỏe” mà bỏ qua việc tầm soát.
Bên cạnh đó, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu trong gia đình có người từng mắc ung thư đại trực tràng, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn đáng kể.
Tin vui là theo TS.BS Phạm Bình Nguyên, ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể phòng ngừa đến 90% nếu duy trì ba thói quen sau:
- Ăn uống lành mạnh: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thịt đỏ, thực phẩm nướng cháy, chiên rán, chế biến sẵn.
- Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày. Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.
- Tầm soát định kỳ: Bắt đầu tầm soát ung thư đại trực tràng từ tuổi 45. Người có yếu tố nguy cơ di truyền nên tầm soát sớm hơn.
Tiếp đó, báo Phụ nữ thủ đô đã đăng tải bài viết với tiêu đề: "Cảnh báo: 3 thực phẩm quen mặt trên bàn ăn sáng có thể "tiếp tay" cho ung thư". Cụ thể như sau:
Nhiều thói quen ăn uống tưởng chừng vô hại lại vô tình tiếp tay cho tế bào ung thư phát triển. Câu nói "bệnh từ miệng mà ra" càng đúng khi ngày càng có nhiều nghiên cứu chứng minh mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và ung thư. Để bảo vệ sức khỏe, hãy cảnh giác với 3 loại hương vị mà tế bào ung thư đặc biệt "ưa thích".
Tế bào ung thư thường bị thu hút bởi những món ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ, chất béo
Theo Healthline, việc chiên rán thực phẩm ở nhiệt độ cao không chỉ làm mất đi nhiều chất dinh dưỡng như vitamin, mà còn khiến protein và chất béo bị biến tính, đồng thời tạo ra các chất gây ung thư như benzopyrene, heterocyclic amin.
Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) vào tháng 5/2024, do nhóm của Viện sĩ Tống Nhĩ Vĩ (Đại học Tôn Dật Tiên, Trung Quốc) thực hiện, chỉ ra rằng chế độ ăn giàu chất béo làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư vú và ung thư hắc tố.
Cụ thể, việc hấp thụ nhiều chất béo làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột, dẫn đến giải phóng leucine - một axit amin có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, thúc đẩy sự hình thành khối u.
Để giảm nguy cơ này, ăn sáng phải có rau hoặc trái cây. Tốt nhất chỉ nên ăn bánh rán với tần suất ít hơn, không quá 1 lần/tuần. Bữa trưa và bữa tối trong ngày phải càng nhẹ càng tốt. Tránh các loại thực phẩm chiên ngập dầu, chiên xào và ăn nhiều rau hơn.
3 thực phẩm quen mặt trên bàn ăn sáng có thể "tiếp tay" cho ung thư
1. Đồ muối chua
Dưa chua và các thực phẩm ngâm chua thường chứa nhiều nitrit, chất không trực tiếp gây ung thư, nhưng lại dễ kết hợp với các sản phẩm phân hủy của protein trong dạ dày, tạo thành nitrosamine. Đây là một hợp chất có khả năng gây ung thư.
Đặc biệt, dưa muối xổi thường có hàm lượng nitrat và muối cao - 2 yếu tố gây hại dạ dày. Rau dùng để muối dưa thường được bón phân đạm (urê), dẫn đến tồn dư nitrat. Khi muối, vi sinh vật chuyển hóa nitrat thành nitrit. Nồng độ nitrit trong dưa muối tăng cao trong vài ngày đầu, sau đó mới giảm dần khi dưa đã chua vàng. Nếu ăn dưa muối chưa đạt độ chua, nitrit sẽ kết hợp với axit dạ dày và axit amin từ thịt, cá để tạo thành nitrosamine.
Bên cạnh đó, các thực phẩm lên men như rượu, bia, cá muối cũng chứa nhiều nitrosamine, có liên quan đến nguy cơ ung thư dạ dày, vòm họng. Đáng lưu ý, dưa muối xổi - do chưa đủ thời gian lên men - được các chuyên gia cảnh báo có nguy cơ cao hơn so với dưa muối truyền thống.
2. Thịt chế biến sẵn như xúc xích, giăm bông
Thịt chế biến sẵn, bao gồm xúc xích, giăm bông, thịt bò khô và các chế phẩm khác, thường được ướp muối, lên men hoặc hun khói để bảo quản. Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều các loại thịt này có thể làm tăng lượng chất béo bão hòa, muối, nitrit và các hợp chất gây ung thư như N-nitroso.
3. Thịt đỏ
Nhiều nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ thịt chế biến sẵn, thịt đỏ có liên quan đến nguy cơ ung thư đại trực tràng và các loại ung thư khác như ung thư thực quản, phổi, dạ dày. Các cơ chế nguy cơ bao gồm việc nitrit và nitrat trong thịt tạo ra các hợp chất N-nitroso, làm tăng nguy cơ ung thư đường tiêu hóa. Hơn nữa, sắt heme trong thịt đỏ có thể gây stress oxy hóa và tổn thương ADN.
Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới khuyến nghị hạn chế tiêu thụ thịt đỏ dưới 500g mỗi tuần, tránh tiêu thụ thịt chế biến sẵn để giảm nguy cơ ung thư.
Một số món ăn gợi ý cho bữa sáng lành mạnh
- Cháo yến mạch: Làm giảm lipid máu và lượng đường trong máu, nuôi dưỡng dạ dày, dưỡng ẩm cho phổi.
- Bổ sung protein chất lượng cao: Nguồn từ thịt nạc, trứng, sữa ít béo, đậu nành... thay vì thực phẩm chế biến sẵn.
- Sữa: Ngăn ngừa xơ vữa động mạch và huyết áp cao.
- Rau: Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và mạch máu não. Đảm bảo ít nhất 2/3 khẩu phần ăn để cung cấp chất chống oxy hóa và chất xơ cần thiết.
- Các loại hạt: Chúng chứa nhiều chất xơ, hợp chất phenolic giúp giảm nguy cơ mắc ung thư đại tràng, tuyến tụy và vú.
- Uống trà xanh: Chứa polyphenol giúp giảm nguy cơ ung thư.
- Ưu tiên chất béo không bão hòa: Chọn lựa từ cá, dầu ôliu, quả hạch... giúp kháng viêm và giảm nguy cơ ung thư.
