NÓNG: 'Truy' tài sản từng cá nhân nếu hộ kinh doanh không nộp ph:ạt hành chính, từ 1/1/2026
Nếu tài sản chung của hộ kinh doanh không đủ để thi hành quyết định cưỡng chế, cơ quan chức năng sẽ kê biên tài sản riêng của các thành viên trong hộ
Mới đây báo VnExpress đã có bài viết với tiêu đề "Sẽ 'truy' tài sản cá nhân nếu hộ kinh doanh không nộp phạt hành chính, từ 1/1/2026"
Theo quy định mới, nếu tài sản chung không đủ, nhà chức trách sẽ khấu trừ tiền, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình để cưỡng chế xử phạt vi phạm hành chính.
Đây là một trong nhiều nội dung mới của Nghị định 296/2025, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, có hiệu lực từ 1/1/2026 và thay thế Nghị định 166/2013, sau 12 năm áp dụng.
Với nhiều thay đổi đột phá, Nghị định mới sẽ gỡ bỏ các "nút thắt" trong công tác cưỡng chế, đảm bảo tính nhân văn và minh bạch tài chính.
Nghị định mới cho phép áp dụng linh hoạt và đồng thời các biện pháp cưỡng chế, thay vì phải tuân theo thứ tự bất di bất dịch trong quy định hiện hành.
Nếu ở Nghị định 166, cơ quan thực thi phải tuân thủ nghiêm ngặt thứ tự các biện pháp cưỡng chế: khấu trừ tiền lương, thu nhập, tiền từ tài khoản trước; nếu không được mới kê biên tài sản, rồi mới đến các biện pháp khác. Điều này có thể vô tình tạo kẽ hở cho người vi phạm tẩu tán tài sản trong thời gian chờ đợi.
Nghị định 296 đã xóa bỏ rào cản này. Kể từ năm 2026, người có thẩm quyền được phép áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cưỡng chế cùng lúc, nếu xét thấy việc áp dụng một biện pháp là không đủ.
Cụ thể, 4 biện pháp cưỡng chế được giữ nguyên, nhưng không cần thực hiện theo trình tự, gồm: khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập; khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá và thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
Kê biên tài sản, khấu trừ tiền của cá nhân nếu tài sản chung không đủ
So với quy định hiện hành, Nghị định 296 thêm 4 nhóm bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác và cộng đồng dân cư. Quy định hiện hành không quy định rõ ràng việc xử lý tài sản của các thành viên khi tài sản chung của nhóm (tổ hợp tác, hộ gia đình) không đủ để thi hành án. Điều này có thể dẫn đến tình trạng các thành viên tẩu tán tài sản chung vào túi riêng, sau đó tuyên bố hộ gia đình, hộ kinh doanh không còn tài sản để trốn tránh nộp phạt.
Quy định mới thiết lập nguyên tắc: Ưu tiên cưỡng chế tài sản chung trước, nếu thiếu thì cưỡng chế đến tài sản riêng của từng thành viên. Điều này khẳng định trách nhiệm của các thành viên đối với sai phạm chung.
Tại khoản 5 Điều 4, Nghị định 296 cho phép khi hộ kinh doanh, hộ gia đình không đủ tiền để nộp phạt vi phạm hành chính thì cơ quan có thẩm quyền có thể thực hiện việc khấu trừ tiền, kê biên tài sản của thành viên hộ kinh doanh, hộ gia đình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đóng phạt.
Theo luật sư Phạm Thanh Hữu (Công ty Luật TNHH Nguyên Luật & Cộng sự), quy định này phù hợp với nguyên tắc hộ kinh doanh chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Việc "khấu trừ tiền, kê biên tài sản của thành viên hộ kinh doanh, hộ gia đình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đóng phạt" được hiểu là nếu các thành viên hộ gia đình (ví dụ: bao gồm vợ, chồng và các con) đăng ký thành lập hộ kinh doanh, người chồng đứng tên làm chủ hộ kinh doanh. Nếu tài sản chung của hộ kinh doanh không đủ để nộp phạt vi phạm hành chính do lỗi mà hộ kinh doanh gây ra thì cơ quan có thẩm quyền sẽ khấu trừ tiền, kê biên tài sản của chồng, vợ, các con để thực hiện nghĩa vụ này.
Trường hợp một cá nhân đăng ký thành lập hộ kinh doanh và họ đứng tên làm chủ hộ kinh doanh: Nếu tài sản của hộ kinh doanh này không đủ để nộp phạt vi phạm hành chính do lỗi mà hộ kinh doanh gây ra thì cơ quan có thẩm quyền sẽ khấu trừ tiền, kê biên tài sản của cá nhân đó.
Đối với tổ hợp tác, các thành viên tổ hợp tác phải liên đới chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng theo tỷ lệ phần đóng góp hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác.
Đáng chú ý, Nghị định mới quy định khắt khe đối với các cơ quan nhà nước đơn vị vũ trang, tổ chức chính trị, hoặc đơn vị vũ trang bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: Nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng ngân sách nhà nước để nộp phạt.
Theo đó, các đơn vị này phải tự bảo đảm nguồn tiền để thi hành quyết định cưỡng chế, từ các nguồn thu hợp pháp khác, nhằm tránh tình trạng "tiền túi này sang túi kia" và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan vi phạm.
Nghị định 166 hiện chỉ quy định nếu các cơ quan, đơn vị thuộc loại này, khi bị áp dụng cưỡng chế khấu trừ tiền, kê biên tài sản thì khấu trừ từ nguồn kinh phí của cơ quan, đơn vị, tổ chức đó.
Truy nộp tiền từ tài khoản ngân hàng nước ngoài để hạn chế tẩu tán tài sản
Nghị định 166 quy định chung chung về việc nếu phía vi phạm không nộp phạt, không khắc phục hậu quả, không thanh toán hoặc thanh toán chưa đủ phí cưỡng chế, sẽ bị khấu trừ tiền gửi "tại tổ chức tín dụng ở Việt Nam".
Việc chưa chỉ rõ các loại hình tổ chức tài chính đặc thù có thể hạn chế hiệu quả của biện pháp này. Đặc biệt khi đối tượng vi phạm có dòng tiền luân chuyển qua các kênh tài chính quốc tế hoặc gửi tại cơ quan nhà nước.
Nghị định 296 đã định nghĩa rõ hơn, xác định tiền gửi bị khấu trừ bao gồm cả tiền "trong tài khoản hoặc tiền gửi tại tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài ở Việt Nam".
Điều này đảm bảo rằng dù bên vi phạm có tài khoản tại ngân hàng ngoại hay các đơn vị, tổ chức có tài khoản tiền gửi tại Kho bạc, cơ quan chức năng vẫn có đầy đủ căn cứ pháp lý để thực hiện cưỡng chế, tránh việc né tránh nghĩa vụ thông qua các loại hình tài khoản đặc thù.
Vẫn trong biện pháp cưỡng chế này, về nguyên tắc, bên bị cưỡng chế có trách nhiệm cung cấp thông tin tài khoản để thực hiện khấu trừ tiền. Song Nghị định 166 hiện thiếu các mốc thời gian cứng để buộc các bên liên quan phải phản hồi thông tin này ngay lập tức.
Điều này vô tình dẫn đến tình trạng "ngâm" thông tin, phía vi phạm có thể lợi dụng kẽ hở này để rút tiền hoặc chuyển tiền sang tài khoản khác nhằm tẩu tán tài sản trước khi lệnh cưỡng chế được ban hành.
Quy định mới đã thiết lập một "kỷ luật thời gian" rất nghiêm khắc để ngăn chặn điều này. Cụ thể, cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế khấu trừ tiền tài khoản, phải cung cấp thông tin về tài khoản trong vòng 3 ngày từ khi có yêu cầu từ nhà chức trách.
Nghị định 296 còn quy định thêm về trường hợp chưa có thông tin về tài khoản, của bên bị cưỡng chế, nhà chức trách có quyền yêu cầu tổ chức tín dụng (ngân hàng), Kho bạc, phải cung cấp thông tin này.
Việc định lượng rõ bằng con số "3 ngày làm việc" thay vì các cụm từ định tính chung chung giúp đẩy nhanh tiến độ xử lý. Nó biến trách nhiệm phối hợp trở thành một nghĩa vụ hành chính có thời hạn, giúp cơ quan thực thi pháp luật "chặn" dòng tiền kịp thời, nâng cao tỷ lệ thu hồi tiền phạt cho ngân sách.
Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm do cố ý. Người đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính (vô ý và cố ý).
Người thuộc lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân vi phạm hành chính thì bị xử lý như đối với công dân khác.
Tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính do mình gây ra.
Cá nhân, tổ chức nước ngoài vi phạm hành chính trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính: Cảnh cáo; Phạt tiền; Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính; Trục xuất.
Báo Người Lao Động cũng có bài viết đưa tin với tiêu đề "Sẽ truy tài sản các thành viên trong hộ nếu hộ kinh doanh không đủ tiền nộp phạt hành chính"
Nội dung này được nêu tại Nghị định số 296/2025/NĐ-CP quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, vừa được Chính phủ ban hành. Nghị định có hiệu lực từ 1-1-2026, thay thế cho Nghị định 166 năm 2013.
Nghị định này quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, quyết định tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra trong trường hợp không ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính, hoàn trả kinh phí cho cơ quan đã thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả trong trường hợp khẩn cấp cần khắc phục ngay hậu quả vi phạm (cưỡng chế), chi phí cưỡng chế, trách nhiệm thi hành và bảo đảm thi hành quyết định cưỡng chế.
Một số điểm đáng chú ý tại Nghị định 296/2025. Đồ hoạ: AI
Điểm đáng chú ý nhất trong quy định mới là việc mở rộng phạm vi xử lý tài sản đối với các đơn vị kinh tế quy mô hộ gia đình. Cụ thể, đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình hoặc tổ hợp tác bị áp dụng biện pháp cưỡng chế, cơ quan chức năng sẽ ưu tiên khấu trừ tiền, kê biên tài sản chung của các đơn vị này.
Tuy nhiên, trong trường hợp tài sản chung không đủ để thi hành quyết định, cơ quan chức năng được quyền khấu trừ tiền, kê biên tài sản riêng của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình hoặc tổ hợp tác đó (trừ trường hợp pháp luật có quy định khác).
Đối với các loại hình tổ chức khác, Nghị định cũng phân định rõ nguồn tiền cưỡng chế. Các tổ chức hưởng ngân sách nhà nước (cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang...) phải tự bảo đảm nguồn tiền nộp phạt, tuyệt đối không được dùng ngân sách nhà nước để chi trả. Với doanh nghiệp và hợp tác xã, việc cưỡng chế sẽ thực hiện trên tài sản và thu nhập hợp pháp của doanh nghiệp đó.
Về quy trình, người có thẩm quyền có thể ra quyết định áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cưỡng chế cùng lúc nếu một biện pháp không đủ hiệu quả. Quyết định cưỡng chế phải được gửi đến cá nhân, tổ chức vi phạm trong vòng 2 ngày làm việc kể từ ngày ban hành.
Đối với những quyết định cưỡng chế đã ban hành hoặc thực hiện xong trước ngày 1-1-2026 mà vẫn còn khiếu nại, các cơ quan chức năng sẽ tiếp tục áp dụng quy định cũ (Nghị định 166/2013) để giải quyết.
