Khóc mỗi lần chạy deadline, sợ đi làm và cảm thấy mình vô dụng là những gì Khánh An, cô gái 24 tuổi trải qua khi bị hội chứng "burn out" (kiệt sức) hành hạ nhiều tháng qua.

Ngày 2/12/2024 Vnexpress đưa tin "Hội chứng kiệt sức của Gen Z"  với nội dung như sau:

Cô gái quê Vĩnh Phúc là nhân viên marketing của một công ty lớn ở Hà Nội được hơn một năm. Từ khi đi học đến khi đi làm, An luôn muốn trở thành người đứng đầu. Cô luôn đến cơ quan sớm nhất, hoàn thành deadline nhanh nhất và được đánh giá cao. Cô còn sẵn sàng làm thêm phần việc cho đồng nghiệp.

"Tôi nghĩ tuổi trẻ thì cần học hỏi, phấn đấu và chứng tỏ bản thân, đặt nền móng cho sự nghiệp", cô gái nói.

Từ giữa năm, khi khối lượng công việc tăng và các dự án phức tạp hơn, An bắt đầu gặp căng thẳng. Nhiều lần cô làm việc đến 2h sáng để xử lý những yêu cầu khó của khách hàng. Dự án cũ, dự án mới chồng lên nhau, dồn dập đổ về. Sự mệt mỏi kéo dài khiến An mất ngủ, không thể tập trung làm được việc vào buổi sáng, không còn động lực đi làm.

"Không biết bao lần tôi đã khóc rồi mới bắt đầu làm việc được", cô nói. "Dù thức hay ngủ, tôi luôn nơm nớp lo sếp hỏi tiến độ công việc. Cảm giác thất bại bủa vây".

Những áp lực ấy lan sang cả đời sống cá nhân. Một lần bạn trai chỉ tới muộn 5 phút, cô đã gắt gỏng. "Dạo này em khó tính bất thường", anh nhận xét. Đó là lúc Khánh An nhận ra mình đang có vấn đề.

Đi khám tại Viện sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, cô được chẩn đoán mắc burn out (cháy sạch) - một hiện tượng phổ biến trong thế hệ trẻ, đặc biệt là Gen Z.

Một người trẻ phải điều trị sức khỏe tâm thần do các căng thẳng trong công việc, tại Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, tháng 11/2024. Ảnh: Phan Dương

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), burn out là hội chứng gây ra bởi căng thẳng mãn tính không kiểm soát được ở nơi làm việc. Người mắc hội chứng này có các biểu hiện như sáng ngủ dậy không muốn đi làm, đến công sở vất vả lắm mới có thể bắt tay vào việc, dễ cáu, thấy mình kém cỏi, vô giá trị, ảnh hưởng đến khẩu vị, giấc ngủ.

Mặc dù không phải bệnh lý (khác với trầm cảm), việc WHO thêm burn out vào bảng phân loại bệnh có nghĩa là người mắc hội chứng này cần được trợ giúp bởi bác sĩ hay dịch vụ y tế.

Burn out ảnh hưởng đến người lao động ở nhiều lứa tuổi, đặc biệt Gen Z. Một nghiên cứu toàn cầu của công ty nhân sự UKG tháng 10/2024 tiết lộ 83% nhân viên tuyến đầu (người trực tiếp làm việc với khách hàng) thuộc Gen Z bị kiệt sức. Trước đó, một cuộc khảo sát của web việc làm Indeed cho thấy, những người lao động thuộc thế hệ Millennials và Gen Z đang báo cáo tỷ lệ kiệt sức cao nhất, lần lượt là 59% và 58%.

Tiến sĩ, bác sĩ Vũ Sơn Tùng, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho biết mỗi tháng có khoảng 8.000 người tới bệnh viện khám mắc các rối loạn tâm thần, tỷ lệ người trẻ (tuổi từ 18-35) chiếm khoảng 30%. Khá đông người bị mắc hội chứng burn out.

Theo ông Tùng, Gen Z có "bộ sưu tập" các tác nhân gây căng thẳng nhiều hơn các thế hệ trước. Sinh ra ở thời kỳ bùng nổ công nghệ, áp lực họ phải đối phó không chỉ với người trước mặt, mà với cả thế giới. Ví dụ thời xưa bắt nạt chỉ xảy ra khi học sinh đến trường; ngày nay bắt nạt xảy ra thường trực (cyber bully), khi chỉ cần một hình ảnh, tin nhắn là họ có thể bị tấn công trên mạng. Đem các hành trang đó vào môi trường công sở đã đặt áp lực ngày càng nhiều lên người trẻ.

Gen Z cũng lớn lên với rất nhiều áp lực phải đạt được thành tích cao, nhưng lại bắt đầu sự nghiệp trong bối cảnh hỗn loạn với sự thay đổi môi trường làm việc do đại dịch, sa thải, đóng băng tuyển dụng, mối đe dọa bị AI thay thế, đặc biệt mức thu nhập không cân xứng với chi phí ngày càng tăng.

Ra trường với mức lương khởi điểm 7 triệu đồng, Thu Huyền, một nhân viên truyền thông 24 tuổi, phải phấn đấu hết sức để tăng mức lương lên được chục triệu đồng. Nhưng đồng lương eo hẹp này không thể đủ cho cô gái còn phải hỗ trợ bố mẹ nuôi các em và tích cóp lo cho đám cưới. Cô nhận thêm việc làm đêm và cuối tuần.

Khối lượng công việc khổng lồ khiến cô làm việc 16 tiếng mỗi ngày, ngủ không đủ giấc và rơi vào trạng thái kiệt quệ. Nhiều ngày, mắt cô díu lại nhưng lại không thể ngủ.

"Mỗi sáng thức dậy, tôi buồn nôn. Trong đầu chỉ muốn nghỉ việc nhưng lý trí lại không cho phép," cô chia sẻ.

Đầu tháng 10, Huyền và bạn trai chia tay. Stress kéo dài, cộng thêm vấn đề tình cảm, khiến Huyền mất động lực làm việc, liên tục không hoàn thành KPI. Đúng đợt hết hợp đồng, cô bị sa thải.

"Tôi bị sốc không thở được. Tôi muốn nổ tung và đã nghĩ đến cái chết", cô kể.

Không bị áp lực về tiền nhưng Thế Vinh, 27 tuổi, cũng bị hội chứng kiệt sức. Vinh vốn là nhân viên xuất sắc nhiều năm liền. Nhưng năm nay, khi tình hình kinh doanh khó khăn, vị trí của anh bị lung lay. Hơn nữa, anh còn phải đối mặt với áp lực tăng thu nhập cho 15 nhân viên dưới quyền.

Kết quả, cơ thể anh như đình công, khắp người uể oải, đau mỏi toàn thân. Nhiều ngày, không có một giấc ngủ sâu.

"Có những hôm đi làm tôi cảm giác mình như một zombie (xác sống)", anh nói.

Hơn 100 người trẻ tham dự sự kiện "Ngày an lạc", để chữa lành các vấn đề sức khỏe tâm thần, tại Hà Nội cuối tháng 11/2024. Ảnh: Phan Dương

Tiến sĩ tâm lý Lê Nguyên Phương, chuyên gia tâm lý hơn 30 năm kinh nghiệm ở Việt Nam và Mỹ, cho biết burn out xuất phát từ kỳ vọng quá cao. Người trẻ thường có mong muốn thành công quá sớm, mà không lượng được sức khỏe thể chất và tinh thần. Đôi khi đó còn là sự hiểu lầm kỳ vọng của cấp trên trong môi trường công việc, mà tự gây áp lực cho bản thân.

Người lao động trẻ nên sớm nhận biết vấn đề của bản thân qua các dấu hiệu như trên, trước khi để quá nặng, cần phải can thiệp bằng thuốc.

Tiến sĩ Phương cho biết để thoát khỏi trạng thái này, việc đầu tiên cần làm là điều chỉnh nhận thức. "Con người không phải là carbon, không phải cứ chịu nhiều áp lực là thành kim cương. Rất nhiều trường hợp đã bị vỡ vụn chính từ những kỳ vọng tự áp đặt lên mình", chuyên gia nói.

Khi thay đổi được nhận thức, sẽ bắt đầu thay đổi hành vi. Việc cân đối thời gian làm việc, nghỉ ngơi; thời gian cho gia đình và công sở, đặc biệt thời gian của xã hội và chính nội tâm là vô cùng cần thiết.

Đừng bao giờ đánh giá thấp thời gian dành riêng cho cá nhân mình, không bị phiền não, hoặc mang gánh các trách nhiệm. "Như một cỗ máy chạy cũng cần có lúc nghỉ ngơi. Giây phút nghỉ ngơi có thể 5 phút chỗ này, 10 phút chỗ kia vẫn đủ cho thể chất và tinh thần", chuyên gia nói.

Thứ ba là tự rèn luyện khả năng điều hòa cảm xúc bất an trong mình. Ai cũng nên học các biện pháp thư giãn để phục hồi, ví dụ yoga. Hay đơn giản việc đi tắm và ngáp thật nhiều cũng là thư giãn.

Tự điều hòa cảm xúc còn đạt được qua thiền tập, tập trung hoàn toàn chú tâm vào một đối tượng ví dụ âm thanh, ánh sáng, hay một điểm; hoặc thiền quán, tức lặng lẽ quan sát các biến chuyển của thanh tâm một cách rất cách ly, không bị các yếu tố đó cuốn theo, ảnh hưởng đến sự bình an của ta.

"Quan trọng nữa là cảm giác đồng điều hòa sẽ có được khi chúng ta ở cạnh những người thực sự đạt được sự bình an nội tâm", chuyên gia tâm lý nói.

Hiện Thu Huyền vẫn đang điều trị tại bệnh viện. Cô cho biết những ngày này chỉ tập trung điều trị cho khỏe, chưa dám nghĩ về tương lai công việc mờ mịt trước mắt.

Còn Thế Vinh, sau một thời gian điều trị ngoại trú và nghỉ ngơi, đã lấy lại cân bằng. Tuy nhiên áp lực công việc đến mức phải dùng thuốc tâm thần như tiếng chuông cảnh tỉnh cho Vinh sau 5 năm lao vào công việc mà không chú trọng sức khỏe.

"Suốt các năm qua, tôi đã chạy theo danh vọng mà bỏ bê bản thân. Giờ bị trả giá, tôi nhận ra không đáng chút nào", anh nói.

Riêng Khánh An, sau 20 ngày dùng thuốc tâm thần nhẹ, kết hợp nghỉ ngơi và thể thao đã lấy lại đam mê với công việc. Dù vậy, cô cho biết những tấm gương vất vả như thế nào ở độ tuổi 20, 30, để đạt được thành công và ổn định ở độ tuổi trung niên vẫn truyền cảm hứng cho cô.

"Burn out là không thể tránh khỏi trong môi trường công việc ngày nay, nhưng tôi đã học được cách không để nó điều khiển", cô gái trẻ nói.

Ngày 03/08/2024  báo Thanh Niên đưa tin "Gen Z 'nghẹt thở' khi bị cô lập chốn công sở?" với nội dung như sau:

Với nhiều bạn trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z (Generation Z, là nhóm người trẻ được sinh ra từ năm 1997 - 2012; cũng ý kiến cho rằng Gen Z sinh từ năm 1995 - 2010), môi trường làm việc và đồng nghiệp là yếu tố quan trọng hàng đầu khi tìm kiếm công ty. 

Môi trường làm việc độc hại và sự cô lập là những vấn đề nổi cộm, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, hiệu suất làm việc của nhiều người trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z.

Những yếu tố này không chỉ khiến nhiều Gen Z cảm thấy mệt mỏi, chán nản, mà còn có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn như giảm sút năng suất làm việc, tăng tỷ lệ nghỉ việc, nhảy việc.

Gen Z suýt trầm cảm vì bị cô lập trong công ty

Là một Gen Z sống an toàn, khép kín nên sau khi ra trường, chị Kiều My (23 tuổi, ở TP.HCM) quyết định tìm cho mình một công việc văn phòng nhẹ nhàng. Vốn tưởng cuộc sống đi làm sẽ đẹp như trong tưởng tượng: xem công ty như ngôi nhà thứ 2, đồng nghiệp chính là bạn bè, anh chị em thân thiết, làm video ghi hình cuộc sống công sở. Nhưng không…

"Bản thân tôi luôn cảm thấy mình như người vô hình trong mắt mọi người. Mỗi khi cả phòng đang tụ họp nói chuyện đông vui, chỉ cần thấy tôi đến là ai về chỗ đấy. Những buổi cà phê tám chuyện ngoài giờ cũng chưa bao giờ có mặt tôi cả. Tệ nhất là khi tôi phát hiện mọi người có nhóm chat chung trên Facebook nhưng không cho tôi tham gia", chị My kể.

Mỗi ngày đến văn phòng với chị My đều như tra tấn, chỉ biết cắm đầu cắm cổ làm việc, giờ cơm trưa cũng lủi thủi ăn một mình. Thậm chí, có đôi lúc, chị cảm giác mình chính là tâm điểm bàn luận trong những cuộc nói chuyện của đồng nghiệp. Thậm chí khi làm việc nhóm, đồng nghiệp không lắng nghe, ghi nhận ý kiến của chị. Vì họ ở thế số đông nên chị cũng đành cam chịu mà làm theo.

"Lúc đó, trưởng nhóm cứ cố tình làm khó tôi. Họ khắt khe với tôi từng chi tiết nhỏ nhặt nhất. Đi làm, biết là không tránh khỏi chuyện có người thích người ghét nhưng khi nhận ra mình bị cô lập, mọi người đi chơi không rủ mình rồi loại trừ mình ra khỏi các hoạt động chung… Bản thân tôi cũng tự đặt ra rất nhiều câu hỏi. Liệu rằng mình đã làm gì sai để bị đối xử như thế. Việc này với tôi là một cú sốc rất lớn khi chỉ mới chập chững đi làm", Gen Z này nói.

Đó là cuộc sống của chị My 2 tháng trước. Hiện tại, chị đã xin nghỉ việc ở công ty cũ, dành thêm thời gian để học hỏi, nghỉ ngơi, tìm kiếm môi trường làm việc mới.

Nhiều người cảm thấy áp lực, sợ hãi khi bị cô lập ở nơi làm việc

NGUỒN ẢNH: PIXABAY

Từng chứng kiến đồng nghiệp của mình bị cô lập, anh Ngọc Tuấn (24 tuổi, ở TP.HCM) cho hay, bản thân anh rất muốn giúp đỡ, kết nối với bạn đó nhưng sợ "vạ lây".

"Ai cũng muốn bảo vệ mình trước hết. Chốn công sở là nơi lắm người nhiều chuyện, nhiều khi ngồi không cũng dính đạn chứ chưa kể đến việc bảo vệ người khác. Một người bị cô lập ở nơi làm việc hay phải sống trong môi trường độc hại quá lâu, tinh thần chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng. Mà nếu cứ để tình trạng này kéo dài thì tôi đảm bảo chất lượng công việc cũng sẽ đi xuống. Cuối cùng cũng vì mệt mỏi mà nghỉ việc thôi", anh Tuấn nói.

Anh Tuấn cho biết thêm, không chỉ cô lập, những người lao động như anh còn bị ám ảnh bởi một môi trường làm việc đầy rẫy "drama". Anh đã từng làm ở một công ty có nhiều điểm bất ổn, chẳng hạn như sếp gia trưởng, đồng nghiệp chia bè kết phái, thiếu tôn trọng đối với nhân viên, thường xuyên chỉ trích nếu có ai phạm lỗi…

"Ở trong một môi trường như thế lâu ngày, tôi thấy mình bị ảnh hưởng nhiều. Dù không tham gia vào nhưng nó làm tôi mệt mỏi, suy nghĩ", anh Tuấn nói.

Gen Z nên phản ứng hay tiếp tục chịu đựng?

Khi tiến hành một khảo sát với 10 người lao động trong độ tuổi từ 22 đến 30 tuổi về vấn đề bị cô lập ở nơi làm việc, chúng tôi ghi nhận được 2 luồng ý kiến. Có 30% người chọn im lặng, tiếp tục cam chịu vì nghĩ mình "thấp cổ bé họng", "đơn phương độc mã" thì làm sao chống lại. 70% người chọn đứng lên bảo vệ mình bằng 2 cách, trao đổi trực tiếp hoặc nghỉ việc.

Chị Minh Phương (23 tuổi, ở Quảng Trị), người có tham gia khảo sát trên chia sẻ: "Đặt trường hợp mình bị cô lập ở nơi làm việc, tôi nhất định sẽ làm rõ đến cùng. Tính cách tôi thẳng thắn từ bé, nếu có điều gì không hài lòng thì cùng trao đổi rồi sửa chữa. Họ cô lập nhưng không làm gì quá đáng, ảnh hưởng tới công việc, danh dự của tôi thì không sao. Nhưng nếu chèn ép, tôi nghĩ mình sẽ trình bày vấn đề với sếp. Tôi tin, lãnh đạo công ty nhất định sẽ có cách giải quyết. Vì nếu để tình trạng nhân viên đấu đá, cô lập nhau kéo dài, công ty vẫn là bên chịu thiệt hại nhiều nhất".

Chị Phương nói thêm, từ ngày đi làm, chị luôn giữ vững quan điểm đi làm là để học hỏi, xây dựng sự nghiệp chứ không phải để tìm cho mình một ngôi nhà thứ hai cùng những người bạn tốt.

"Đi làm, tôi luôn giữ cho mình thái độ trung lập, không theo phe nào hết, tập trung công việc của bản thân, chủ động hòa nhập cùng mọi người. Nên giữ vững lập trường và không tham gia vào các cuộc trò chuyện tiêu cực. Điều quan trọng nhất là hoàn thành tốt công việc của mình, đồng nghiệp với nhau thân thiết thì tốt, còn không cứ sòng phẳng mà làm", chị Phương khẳng định.

Cùng tham gia khảo sát, chị Bảo Ngọc (26 tuổi, ở TP.HCM) có quan điểm, môi trường công sở là nơi chúng ta dành phần lớn thời gian trong ngày, vì vậy việc tìm kiếm một môi trường làm việc lành mạnh là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn làm việc trong môi trường lý tưởng.

"Không ai mong muốn mình bị cô lập nhưng tôi nghĩ ai cũng cần chuẩn bị tinh thần từ trước. Nếu cảm nhận được mọi người chưa hài lòng về tôi điều gì đó, tôi sẽ trao đổi thẳng thắn, điểm nào thấy bản thân chưa đúng thì tôi thay đổi, cải thiện", chị Phương nêu quan điểm. 

"Còn nếu đồng nghiệp ghét vì những lý do như ghen tị, cạnh tranh thì tôi sẽ chọn cách nghỉ việc. Ở lâu trong một môi trường mà mình không thoải mái, tinh thần tôi sẽ kiệt quệ, công việc cũng sẽ không tốt. Thà rằng bản thân mình chủ động thay đổi còn hơn là sống héo mòn ở một nơi không tôn trọng giá trị của mình", chị Ngọc nói.

Chị Mai Thanh, giám đốc khu vực của một công ty cung ứng nhân lực cho hay, nếu trong công ty có người bị tẩy chay, cô lập, bản thân chị sẽ tìm hiểu nguyên nhân rõ ràng. 

"Nếu nó xuất phát từ tính cách cá nhân thì người quản lý không nên can thiệp, nhưng nếu ảnh hưởng đến hiệu quả công việc chung thì tôi sẽ tìm hiểu, tổng hợp lại thông tin để xem xét, đánh giá và có phương án hỗ trợ, cải thiện rõ ràng", chị Thanh nói.

Chị Mỹ Nhật, chuyên viên tuyển dụng của một công ty bất động sản bổ sung, để giúp cho các nhân viên hòa đồng, không ai bị cô lập, lạc lõng thì công ty luôn cố gắng tạo cơ hội để các bạn gắn kết. Ví dụ như thường xuyên tổ chức các buổi đi chơi, team building… Ngoài ra thì cũng có những buổi chia sẻ, nói chuyện, trao đổi nhẹ nhàng về các vấn đề khó khăn mà các bạn gặp phải. Bất kỳ ai trong công ty nếu gặp khó khăn đều có thể trao đổi trực tiếp với người quản lý của mình.