Một buổi sáng bốn năm trước, Ngô Tâm Đức một mình bắt xe buýt đến khám tại Viện sức khỏe tâm thần và được kết luận: Trầm cảm nặng, rối loạn lo âu lan tỏa.

Ngày 3/12/2024 Vnexpress đưa tin "Bốn năm đối đầu với trầm cảm của 'cô gái hay cười'" có nội dung như sau:

Khoảnh khắc ấy Đức - người tự gọi mình là "cô gái hay cười" - như bừng tỉnh.

"Có chút sững sờ, buồn nhưng cũng nhẹ nhõm vì cuối cùng đã gọi tên được căn bệnh dày vò mình lâu nay", cô gái 24 tuổi, quê Bỉm Sơn, Thanh Hóa nói.

Tâm Đức tại Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc tháng 10/2023. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Từng là một học sinh năng động với thành tích học tập nổi bật, thời cấp 3 Tâm Đức thường xuyên được chỉ định là người chủ trì lễ chào cờ toàn trường và được thầy cô, bè bạn yêu mến.

Nhưng một mâu thuẫn với bạn thân đã đẩy cô vào vòng xoáy của bạo lực học đường. Đỉnh điểm, vào ngày đầu tiên trở lại trường sau kỳ nghỉ Tết, Đức bị một nhóm bạn bao vây, tấn công bằng đủ loại từ ngữ thậm tệ.

Sự việc khiến Đức sợ hãi trường lớp. Cô gái thường trốn vào bóng tối với suy nghĩ "không đáng được sống". Có lần cô còn làm chuyện dại dột nhưng may mắn được gia đình phát hiện kịp thời.

Sau sự cố đó, gia đình và nhà trường can thiệp để Đức được yên ổn cho đến ngày tốt nghiệp. Cô chọn một trường đại học tại TP HCM để tránh xa ký ức đau buồn. Cuộc sống một mình nơi đất khách không dễ dàng, nên năm sau Đức quay ra một trường ở Hà Nội cho gần nhà. Thời điểm đó gia đình đang đối mặt với khó khăn tài chính.

Để trang trải cuộc sống, cô đi làm ở shop mỹ phẩm, chiều đi học, tối dạy thêm, đêm về học bài. Lịch trình kín mít kéo dài dần khiến Đức mắc bệnh mất ngủ, nhiều lần phải dùng đến rượu mới có thể chợp mắt.

Nhưng rượu cũng khiến Tâm Đức trượt dài trong tiêu cực. Đến một thời điểm cô không muốn thức dậy, không muốn đi học hay đi làm và buông xuôi tất cả. Trong người cô thường trực cảm giác u uất, không còn mục đích sống.

"Tôi lờ mờ biết bản thân có vấn đề nhưng không biết tại sao?", Đức kể. Cô gái quyết định một mình đến Viện sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội) đi khám.

Những ngày đầu dùng thuốc trầm cảm, Đức gặp nhiều phản ứng phụ nên dừng. Tuy nhiên, bệnh không được điều trị chỉ càng trầm trọng. Vào một ngày Đức đang trên đường về quê, cơn thần kinh thực vật bùng phát. Chân muốn nhấc lên mà không thể. Cô gái co rúm vào một góc, run rẩy bấm điện thoại. "Chị ơi, em không về được", Đức gọi cho chị gái. "Có mỗi lên xe ngồi là về tới nhà, sao không về được?", chị hỏi. "Em không biết, nhưng em không thể lên xe được", Đức nói.

Cuộc đối đáp của hai chị em xoay vòng trong mấy câu đó. Cuối cùng, bố mẹ vội vàng từ Thanh Hóa ra Hà Nội để cho con nhập viện. Hôm đó, Đức thậm chí không ngồi được trên ghế, sợ hãi mọi thứ, nhịp tim tăng cao "như vừa chạy ba vòng quanh bệnh viện".

Đức trở thành bệnh nhân tại khoa M5 - khoa Y học tự sát. Nằm ở đây một thời gian, cô tiếp tục đi qua nhiều bệnh viện khác trong Nam, ngoài Bắc, tìm đến cả đông y để chữa bệnh.

Nếu như người bình thường khi buồn có thể điều chỉnh được tâm trạng, nhưng người có bệnh trầm cảm sẽ khó thoát ra. Căn bệnh được ví còn kinh khủng hơn cả ung thư. Nó khiến người bệnh tự làm đau mình bằng suy nghĩ tiêu cực. Không chỉ vô hình, không chỉ bên trong suy nghĩ, nó biểu hiện ra bên ngoài. Vào lúc lên cơn, ngay cả việc nhấc chân hay cầm cốc nước cũng là cực hình.

Đức kể, chỉ cần chạm mặt một người bạn cấp ba, hoặc thấy một gì đó kết nối với ký ức đau buồn là tâm trí cô lập tức trôi dạt về quãng thời gian bị làm nhục, cảm giác chán chường, sợ hãi không thể thoát ra.

"Mỗi khi phát bệnh, mọi thứ xung quanh bỗng chốc thành màu xám. Ngay cả những thứ tôi yêu thích nhất cũng không còn mùi, vị gì nữa", cô chia sẻ.

Bệnh của Tâm Đức nặng nhất vào năm 2023 với tần suất các cơn thần kinh thực vật dày hơn. Trong lần nhập viện mùa hè năm đó, cô gái như cái xác không hồn, luôn có người giám sát phòng trường hợp bất thình lình căn bệnh "nuốt chửng" cô gái trẻ.

Tâm Đức trong chuyến leo đỉnh Sa Mu ở Lai Châu tháng 11/2024. Trở về với thiên nhiên là cách chữa lành, mà với Đức nó hiệu quả hơn bất cứ viên thuốc nào. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Sau nhiều lần ra vào bệnh viện mà không cải thiện, Tâm Đức hiểu đây không phải là giải pháp. Cô tình cờ tìm thấy công việc phù hợp chuyên ngành ở một khu nghỉ dưỡng tại Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, liền gửi hồ sơ xin việc.

Quyết định này gặp phải sự phản đối quyết liệt từ gia đình. Nhưng cô gái quyết tâm: "Con đi để sống".

Chính Ngô Tâm Đức cũng không ngờ quyết định này lại là bước ngoặt. Nơi đây không chỉ cho cô một công việc có thể tự mua thuốc cho mình, còn trở thành chốn chữa lành tâm hồn. Thiên nhiên trong lành và nhịp sống chậm rãi như vun vén lại để chăm sóc cơ thể yếu bệnh của Đức.

"Xa rời ánh mắt dò xét và những kỳ vọng của xã hội, không bị đánh giá và áp lực tôi cứ sống như một nhành cỏ", cô nói. "Ở đây tôi ngộ ra trầm cảm là một phần con người mình, nên không còn mong đánh đuổi nó nữa".

Đức lập kênh TikTok để tâm sự cùng người lạ vì quá cô đơn, muốn được tâm sự và thấu hiểu. Ban đầu, gia đình phản đối vì cho rằng "tốt khoe xấu che". Nhưng Đức không nghĩ nhiều đến vậy. Khao khát sống vượt lên trên nỗi tự ti, xấu hổ.

"Bệnh hủy hoại tôi đến mức nhiều lần viết thư tuyệt mệnh, còn gì mà phải sợ ánh mắt người đời", cô nói.

Và những người xa lạ trên mạng lại giúp được Đức. Họ không cố gắng khuyên bảo hay phê phán cảm xúc của cô, chỉ lặng lẽ động viên: "Tôi ở đây nghe bạn, bạn dũng cảm lắm".

Tâm Đức đặt tên kênh của mình là "Nhím cười rất xinh", như một lời nhắc nhở bản thân phải lạc quan. Không ngờ, những video của Đức không chỉ giúp chính cô giải tỏa, còn chạm đến trái tim của hàng nghìn người khác. Các bình luận trên kênh của Đức, rất nhiều người bệnh cho biết đã được cô truyền cảm hứng sống.

Ngô Tâm Đức trong lần ra Hà Nội tái khám, tháng 11/2024. Ảnh: Phan Dương

Trong đợt đi khám chỉ ba tháng sau khi lên Tam Đảo, Đức được giảm liều thuốc. Và đến nay, cô chỉ còn uống một loại vào mỗi sáng, thay vì hàng vốc thuốc như lúc bệnh nặng.

Cô gái 24 tuổi kể trong một lần trò chuyện với bác sĩ điều trị của mình, cô tự hào khoe tháng này đến khám muộn vì chờ nhận lương. Cảm giác được dùng chính đồng tiền mình làm ra để mua thuốc cho mình là ước mơ cô đã thực hiện được. Người bác sĩ từng lắc đầu thở dài vì không biết phải điều trị cho cô bé này như thế nào, cũng bất ngờ với những tiến triển tích cực.

"Chị rất vui và tự hào về em. Đem câu chuyện của em lan tỏa để tiếp thêm hy vọng cho những người khác nhé", bác sĩ của Đức nói.

Giờ này Tâm Đức tự nhủ chỉ cần bệnh của mình tiến triển là được, đâu cần khỏi.

"Hành trình đã đi qua tôi biết mình chính là phép màu của tạo hóa", cô gái nói. "Và trầm cảm - căn bệnh không chỉ mang đến khổ đau, còn dạy tôi biết trân trọng từng khoảnh khắc được sống"

Ngày 2/8/2024 báo Thanh Niên đưa tin "Những người lúc nào cũng cười nhưng bị... trầm cảm" với nội dung như sau:

Vừa cười nói vui vẻ, hôm sau đã chọn... kết thúc cuộc đời

Tại một chương trình truyền hình, diễn viên, người mẫu Diệp Lâm Anh chia sẻ cô đang mắc căn bệnh... trầm cảm cười. Cô cho biết trầm cảm cười có biểu hiện là lúc nào đối mặt với thế giới xung quanh, mình cũng muốn bản thân thật mạnh mẽ, phải cười, phải vui nhưng khi tự đối diện với chính mình thì ngược lại hoàn toàn. Chia sẻ của nữ người mẫu được nhiều bạn trẻ quan tâm.

Triệu chứng của trầm cảm cười khó phát hiện nên có thể chúng ta sẽ không kịp thời hỗ trợ cho bản thân hoặc những người xung quanh

THẢO PHƯƠNG

Thạc sĩ tâm lý học lâm sàng Đặng Khánh An, cố vấn phòng khám TestSGN, tâm lý gia tại Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM, cho biết trầm cảm cười không phải tên gọi chính thức trong y văn mà là tên gọi nói về một số người có triệu chứng trầm cảm nhưng sự xáo trộn về chức năng sống không rõ nét. Họ vẫn trong cơn trầm cảm nhưng duy trì chức năng tương tác xã hội như thông thường, người khác khó nhận ra họ đang trong trạng thái trầm cảm cho đến khi những vấn đề xấu hơn xảy đến như tự sát.

Thạc sĩ, bác sĩ tâm thần học Nguyễn Trung Nghĩa, tác giả sách Câu chuyện đằng sau một bác sĩ tâm thần, công tác tại Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec (Hà Nội), cho biết cần lưu tâm đến dạng thức biểu hiện của trầm cảm cười, vì các triệu chứng có vẻ "ẩn", khó phát hiện nên có thể chúng ta sẽ không kịp thời hỗ trợ cho chính mình hoặc những người xung quanh. Mọi người thấy rằng không phải người trầm cảm nào cũng liên tục ở trong trạng thái trầm buồn, đau khổ, mệt mỏi, bế tắc, tuyệt vọng muốn chết và bi quan với mọi thứ.

Bác sĩ Trung Nghĩa kể: "Từng có một bạn trẻ đã chọn chấm dứt cuộc sống của mình. Dường như mọi người đến dự đám tang đều ngơ ngác, bất ngờ và thảng thốt bởi chưa tin được chuyện đang xảy ra là thật. Những người quen biết đều thấy rằng cuộc sống trước đó của bạn hoàn toàn bình thường. Mới ngày hôm qua, ở chỗ làm người ta còn thấy bạn cười nói vui vẻ, thậm chí còn hứng thú bàn bạc về những dự tính cho tương lai. Ấy thế mà bạn lại chọn kết thúc. Qua một lá thư và những trang nhật ký để lại, mọi người mới biết rằng bạn đã ở trong tình trạng trầm cảm một thời gian dài trước đó nhưng không ai hay biết".

Rất nguy hiểm

Nói về những nguyên nhân dẫn đến hội chứng này, thạc sĩ Đặng Khánh An cho biết về mặt sinh học, họ có những gien tiềm ẩn nguy cơ mắc trầm cảm. Về tâm lý cá nhân, người trẻ bị áp lực đồng trang lứa, xu hướng chạy theo thành tích học tập. Các bạn thiếu kỹ năng để hóa giải stress và định hình lại giá trị cá nhân. Việc có hệ giá trị tiêu cực thì cũng dễ góp phần tạo nên trầm cảm. Về khía cạnh xã hội, công nghệ chi phối đời sống, làm cho những kết nối giữa con người thật càng ngày càng giảm về chất lượng, lệ thuộc vào kênh truyền thông gián tiếp như mạng xã hội. Khi chúng ta rơi vào tình trạng khó khăn, mối quan hệ kém chất lượng thì cũng làm giảm nguồn lực ứng phó với trầm cảm.

Nếu có dấu hiệu của trầm cảm cười, bạn trẻ cần đến cơ sở y tế thăm khám. Trong hình là chuyên gia đang tư vấn tâm lý cho người trẻ

PHÚC KHA

Theo thạc sĩ Đặng Khánh An, dấu hiệu nhận biết trầm cảm cười rất khó nếu mình không có mối quan hệ đủ thân thiết với người này. Nhìn biểu hiện bên ngoài, thấy họ năng động, hoạt bát, năng suất làm việc không giảm. Nếu có mối quan hệ thân thiết với họ thì chúng ta có cơ hội để nghe được những tâm sự, cảm giác mệt mỏi, chán nản, tự ti về bản thân... Họ chỉ than thở thoáng qua chứ không có biểu hiện rõ nét của người trầm cảm. Khi tín hiệu cầu cứu bị bỏ qua, họ có cảm giác thất vọng bởi vì những lời kêu cứu đó không được lắng nghe, thấu hiểu, càng ngày càng thất vọng, chìm đắm trong cơn trầm cảm cá nhân.

"Ban ngày, bước ra khỏi nhà, họ như một người khác; chỉ khi về với không gian của chính mình thì họ mới thật sự bộc lộ cơn trầm cảm. Bên ngoài cười tươi vui vẻ nhưng khi về đến phòng, họ gục xuống khóc, gào thét với sự đau khổ, một số người có cảm giác dữ dội hơn", thạc sĩ Đặng Khánh An nói.

Thạc sĩ, bác sĩ tâm thần học Nguyễn Trung Nghĩa cho biết nhiều thân chủ của anh mô tả rằng họ như sống hai cuộc đời, hoặc là như bị đa nhân cách. Buổi sáng ở công ty, họ có thể là một người khác, nhưng buổi tối ở nhà lại trở thành một người khác hoàn toàn.

"Ban đêm có lẽ là khoảng thời gian đáng sợ nhất của người trầm cảm. Ai trong chúng ta chắc hẳn cũng đã trải qua ít nhất một vài đêm khó ngủ. Lúc đó, điều gì xuất hiện trong tâm trí của bạn? Có phải là hàng loạt suy nghĩ, trăn trở và lo âu? Đối với người trầm cảm, đó là khi những suy nghĩ tiêu cực bắt đầu trỗi dậy, tấn công liên tục vào tâm trí, trong khi họ không có bất cứ thứ gì xung quanh để bảo vệ cho bản thân. Đây cũng chính là khoảng thời gian những thôi thúc làm tổn thương bản thân, niềm mong mỏi kết thúc cuộc sống xuất hiện và dễ thành hiện thực nhất", thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nghĩa nói.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nghĩa cho biết qua quan sát, quá trình thăm khám bệnh nhân, anh nhận thấy hiện nay chứng trầm cảm cười đã phổ biến hơn và số lượng người mắc hội chứng này đang có dấu hiệu tăng. Bác sĩ Nghĩa mong rằng người trẻ hãy quan tâm hơn để quan sát và thấu hiểu bản thân mình. Bởi vì buồn không phải là vấn đề duy nhất, đôi khi vấn đề còn nằm đằng sau những nụ cười.

Thạc sĩ Đặng Khánh An khuyên bạn trẻ nếu có dấu hiệu của trầm cảm cười thì đến thăm khám ở chuyên khoa tâm lý, tâm thần của bệnh viện đa khoa. Trong trường hợp có triệu chứng nặng như mất kiểm soát hành vi, mất ngủ dài, ảo thanh gây tiếng nói giả, thì đến thăm khám ở bệnh viện tâm thần để được bác sĩ hỗ trợ hiệu quả. Nếu như không có những can thiệp hiệu quả và kịp thời, sẽ làm suy giảm chức năng nhanh chóng, tạo ra những khủng hoảng dẫn đến những hành vi thương tâm.