Từ 1.1.2026, những ai bị khấu trừ lương để cưỡng chế nộp phạt vi phạm hành chính?
Chính sách mới áp dụng từ 1.1.2026 mở rộng đối tượng bị áp dụng biện pháp khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập để cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
Mới đây Báo Thanh Niên đã đưa tin với tiêu đề "Từ 1.1.2026, những ai bị khấu trừ lương để cưỡng chế nộp phạt vi phạm hành chính?"
Nghị định 296/2025 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành kể từ 1.1.2026, với nhiều điểm mới về biện pháp cưỡng chế khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập.
Từ 1.1.2026, mở rộng đối tượng bị áp dụng biện pháp khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập
Làm việc thời vụ cũng bị khấu trừ lương
Theo luật hiện hành, có 4 biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, gồm: khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập; khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
Nghị định 166/2013 (ban hành đã 12 năm) quy định khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập được áp dụng với cán bộ, công chức hoặc cá nhân đang làm việc được hưởng tiền lương hoặc thu nhập tại một cơ quan, đơn vị, tổ chức; cá nhân bị cưỡng chế đang được hưởng bảo hiểm xã hội.
Từ 1.1.2026 tới đây, nghị định mới mở rộng phạm vi đối tượng bị khấu trừ, thêm: viên chức, người thuộc lực lượng quân đội, công an, người làm việc trong tổ chức cơ yếu; cá nhân có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn do hộ gia đình, hộ kinh doanh, người sử dụng lao động thuê.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, cho rằng quy định hiện hành về khấu trừ tập trung vào các đối tượng có khoản thu nhập mang tính bền vững (lương, lương hưu, lương biên chế). Điều này có thể dẫn tới người vi phạm cố tình nhảy việc liên tục hoặc chỉ ký hợp đồng thời vụ nhằm "né" trách nhiệm chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
Tuy nhiên, với quy định mới, việc cưỡng chế được áp dụng với cả người có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn. Điều này sẽ nâng cao trách nhiệm của người lao động, loại bỏ tư tưởng nhảy việc để thoát lệnh khấu trừ.
Phía người sử dụng lao động cũng cần quan tâm hơn đến ý thức chấp hành pháp luật của nhân viên, bởi họ có trách nhiệm thực hiện việc khấu trừ theo quyết định của người có thẩm quyền.
Đảm bảo điều kiện sống tối thiểu khi khấu trừ
Vẫn theo Nghị định 296/2025, tỷ lệ khấu trừ được quy định mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, lương hưu thực trả hằng tháng được hưởng sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người đó và người được nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.
Đây là điểm mới so với quy định hiện hành, khi Nghị định 166/2013 "bó cứng" tỷ lệ khấu trừ đối với tiền lương, bảo hiểm xã hội mỗi lần không quá 30%.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng đánh giá sự thay đổi của quy định mang tính nhân văn, phù hợp với thực tiễn.
Thứ nhất, việc quy định tỷ lệ khấu trừ sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân sẽ giúp giảm gánh nặng nghĩa vụ tài chính đối với người vi phạm.
So với tỷ lệ khấu trừ hiện hành cũng là 30% nhưng không được trừ đi phần trích nộp, con số tuyệt đối về khoản tiền bị khấu trừ tới đây sẽ thấp hơn nhiều. Điều này còn thể hiện thứ tự ưu tiên dành cho các quyền được hưởng của công dân (bảo hiểm) và nghĩa vụ về thuế, sau đó mới là cưỡng chế nộp phạt.
Thứ hai, tỷ lệ khấu trừ phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người bị cưỡng chế và người được họ nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật. Đây là sự điều chỉnh phù hợp, bởi cần xem xét đến hoàn cảnh kinh tế, khả năng duy trì cuộc sống của người bị cưỡng chế, thay vì áp dụng cứng nhắc.
Yếu tố nhân văn còn nhân rộng với cả người được nuôi dưỡng. Nếu người bị cưỡng chế đang nuôi con nhỏ, cha mẹ già hoặc người thân không có khả năng lao động, họ sẽ được cân nhắc đến những áp lực tài chính mà mình đang gánh vác.
Báo VnExpress cũng có bài viết với tiêu đề "Thêm công an, bộ đội, lao động thời vụ bị khấu trừ lương nếu không nộp phạt hành chính"
Từ 1/1/2026, công an, bộ đội, người trong tổ chức cơ yếu... sẽ bị cưỡng chế khấu trừ lương để nộp phạt hành chính, không chỉ lao động dài hạn hay công chức như hiện nay.
Đây là một trong nhiều nội dung mới của Nghị định 296/2025, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, có hiệu lực từ 1/1/2026 và thay thế Nghị định 166/2013, sau 12 năm áp dụng.
Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính có thể hiểu là biện pháp do cơ quan hành chính nhà nước thực hiện với cá nhân hay tổ chức đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt
Khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập là một trong 4 biện pháp cưỡng chế, cùng với: khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
Theo quy định hiện hành (Nghị định 166), khấu trừ lương, một phần thu nhập là biện pháp cưỡng chế đầu tiên được áp dụng, nếu không thể thi hành mới áp dụng lần lượt 3 biện pháp còn lại. Song từ 1/1/2026, theo Nghị định 296, nhà chức trách được áp dụng đồng thời nhiều biện pháp cưỡng chế nếu thấy cần thiết.
Mở rộng đối tượng bị khấu trừ lương, thu nhập
Theo quy định hiện hành, hai nhóm đối tượng sẽ bị khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập để nộp phạt hành chính gồm: cán bộ, công chức hoặc cá nhân đang làm việc được hưởng tiền lương hoặc thu nhập tại một cơ quan, đơn vị, tổ chức; cá nhân bị cưỡng chế đang được hưởng bảo hiểm xã hội.
Nghị định 296 mở rộng nhiều nhóm đối tượng có thể bị áp dụng biện pháp này, gồm: người thuộc lực lượng quân đội nhân dân, công an nhân dân, người làm việc trong tổ chức cơ yếu; viên chức, người hưởng lương hưu, cá nhân có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn do hộ gia đình, hộ kinh doanh, người sử dụng lao động thuê.
Hiện Nghị định 166 chỉ áp dụng với nhóm lao động truyền thống, ổn định thì Nghị định 296 đã mở rộng đến những khu vực lao động đặc thù, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật trong mọi hoàn cảnh.
Cụ thể, quy định hiện hành tập trung vào các khoản thu nhập có tính bền vững (lương hưu, lương biên chế). Người vi phạm sẽ có tâm lý lợi dụng việc nhảy việc liên tục hoặc chỉ ký hợp đồng ngắn, thời vụ hạn để "né" lệnh cưỡng chế, vì khi lệnh đến nơi thì họ đã kết thúc công việc.
Song từ 1/1/2026, với Nghị định 296, cơ quan cưỡng chế có quyền yêu cầu người sử dụng lao động (dù chỉ là thuê theo mùa vụ) phải có trách nhiệm giữ lại phần tiền công của người vi phạm để nộp phạt.
Luật sư Trịnh Văn Tuyến (Văn phòng luật sư Giang Thanh, Hà Nội) đánh giá, quy định này nâng cao trách nhiệm của chủ doanh nghiệp, đơn vị thuê lao động thời vụ phải quan tâm hơn đến ý thức chấp hành pháp luật của nhân viên, vì họ sẽ là bên trực tiếp thực hiện việc khấu trừ khi có lệnh. Đồng thời loại bỏ tư tưởng cho rằng "làm việc tự do hoặc làm ngắn hạn thì nhà nước không trừ lương được".
"Khấu trừ lương là biện pháp cưỡng chế 'êm ái' nhất nhưng hiệu quả nhất, ít tốn kém hơn nhiều so với kê biên tài sản. Việc mở rộng đối tượng chịu biện pháp cưỡng chế này, như quy định mới, sẽ giúp tăng tỷ lệ thi hành thành công ngay từ bước đầu", luật sư nêu quan điểm.
Đảm bảo thu nhập còn lại sau khấu trừ vẫn phải "đủ sống"
Một điểm mới nhân văn và sát thực tế trong Nghị định 296 là yêu cầu tỷ lệ khấu trừ (tối đa 30% đối với lương/lương hưu) phải tính trên số tiền thực trả sau khi đã trích nộp bảo hiểm và thuế. Đồng thời phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người bị cưỡng chế và người họ nuôi dưỡng.
Quy định hiện hành (Nghị định 166) chỉ quy định chung là khấu trừ "mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, bảo hiểm xã hội được hưởng", chưa trừ các khoản bắt buộc như BHXH, BHYT, thuế thu nhập cá nhân. Nếu khấu trừ 30% trên tổng lương, số tiền thực còn lại của người dân sẽ bị giảm đi rất sâu.
Quy định mới khẳng định: phải tính tiền khấu trừ trên số tiền thực trả (Net) sau khi đã trừ các khoản thuế và bảo hiểm bắt buộc. Điều này thể hiện, Nhà nước thừa nhận quyền được hưởng các chế độ an sinh (bảo hiểm) và nghĩa vụ thuế của công dân là ưu tiên trước hết, sau đó mới đến việc thực hiện cưỡng chế nộp phạt.
Tính nhân văn của quy định mới còn thể hiện ở nội dung, tỷ lệ khấu trừ "phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu", không chỉ cho bản thân người bị khấu trừ mà còn cho cả người mà họ đang nuôi dưỡng.
Điều này đồng nghĩa, nếu người bị khấu trừ thu nhập đang phải nuôi con nhỏ, cha mẹ già yếu hoặc người thân không có khả năng lao động, cơ quan cưỡng chế phải xem xét đến gánh nặng tài chính này. Đây là điều mà Nghị định 166 hiện hành không đề cập.
Điều kiện sống tối thiểu hay mức sống tối thiểu, hiện chưa được định nghĩa cụ thể trong quy định pháp lý, song có thể hiểu là thu nhập vừa đủ để một người hoặc gia đình trang trải các nhu cầu cơ bản nhất: ăn uống, nhà ở, quần áo, đi lại, y tế và giáo dục. Đây cũng là cơ sở quan trọng để xây dựng lương tối thiểu vùng, nhằm đảm bảo công bằng và điều chỉnh thu nhập cho người lao động.
Theo luật sư Tuyến, Nghị định 296 đã chuyển dịch tư duy từ việc "truy thu bằng được" sang "truy thu dựa trên khả năng kinh tế thực tế". Điều này giúp pháp luật hành chính "có tình, có lý", vừa nghiêm minh song vẫn nhân văn, giữ được sự ổn định an sinh xã hội.
Cũng tại quy định mới, thời gian để thực hiện các thủ tục liên quan cũng được ấn định cụ thể: người bị khấu trừ thu nhập và cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động phải cung cấp thông tin, tài liệu về lương, thu nhập hằng tháng của người bị khấu trừ trong thời hạn 3 ngày làm việc, từ khi có yêu cầu. Sau khi nhận đủ các thông tin này, người có thẩm quyền sẽ có 2 ngày làm việc để ra quyết định cưỡng chế. Trong quyết định cưỡng chế cũng phải nêu đầy đủ các nội dung theo yêu cầu... Đây là nội dung mà chưa được đề cập tại Nghị định 166 hiện hành.
