TJ Hoover, 33 tuổi, tỉnh dậy trong phòng mổ và thấy các bác sĩ đang cạo lông ngực, lau người mình bằng dung dịch sát khuẩn trong khi bàn tán việc lấy nội tạng của anh.

Ngày 23 tháng 7 năm 2025, báo VnExpress đã đăng tải bài viết với tiêu đề "Bê bối 'hiến tạng khi tim còn đập' chấn động nước Mỹ". Nội dung như sau:

Hoover được đưa vào viện cấp cứu do dùng thuốc quá liều, năm 2021. Bác sĩ tuyên bố anh đã chết não và đủ điều kiện hiến mô tạng, dù hồ sơ bệnh án ghi nhận Hoover vẫn phản ứng với kích thích, giao tiếp bằng mắt và lắc đầu. May mắn anh tỉnh dậy ngay lúc êkíp phẫu thuật đang vệ sinh thân thể bệnh nhân để chuẩn bị mổ lấy nội tạng. Một bác sĩ trong kíp phẫu thuật kịp thời dừng quy trình khi nhận thấy phản xạ của Hoover.

Anh sống sót, hiện ở cùng chị gái tại Richmond, Kentucky và chia sẻ câu chuyện của mình trên TikTok. Câu chuyện của Hoover gây chấn động và khởi đầu cho cuộc điều tra liên bang quy mô lớn về hệ thống hiến tạng Mỹ.

Từ cuộc điều tra này, cơ quan chức năng phát hiện một tổ chức hiến tạng đã thực hiện quy trình mổ lấy nội tạng từ những người vẫn có dấu hiệu sống, dấy lên làn sóng phẫn nộ trong dư luận và giới chuyên môn. Cuộc điều tra cho thấy hành vi này vi phạm chuẩn mực đạo đức y khoa, đồng thời cảnh báo sâu sắc về tính minh bạch và mức độ an toàn trong hệ thống hiến tạng hiện hành. Những gì xảy ra với anh TJ Hoover chỉ là một phần nổi của tảng băng chìm.

Trường hợp khác tiếp tục làm dấy lên lo ngại trong cộng đồng y tế và xã hội Mỹ là Misty Hawkins. Mùa xuân năm 2024, Hawkins vẫn là một phụ nữ 42 tuổi hoạt bát, hài hước, yêu thích giải đua môtô Thunder Beach. Thế nhưng một tai nạn khi đang ăn khiến bà bị nghẹn và rơi vào hôn mê. Mẹ bà buộc phải đưa ra quyết định khó khăn: rút máy thở và hiến nội tạng con gái. Tại Bệnh viện Flowers ở Alabama, nhóm bác sĩ phẫu thuật gấp rút chuẩn bị ca mổ nhận tạng của Hawkins, vì nếu để lâu hơn các tạng không thể sử dụng được nữa.

Hawkins được đẩy vào phòng phẫu thuật, bác sĩ tháo máy thở và tiêm thuốc an thần. Sau 103 phút, bà được tuyên bố tử vong, nhưng chỉ 5 phút sau khi đội phẫu thuật bước vào phòng, trái tim Hawkins bất ngờ đập trở lại. Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ sau đó xác nhận tim Hawkins đập đủ mạnh để bơm máu đi khắp cơ thể. Bà thở hổn hển, những dấu hiệu cho thấy sự sống vẫn còn hiện diện.

Ca phẫu thuật lấy tạng lập tức dừng lại, bác sĩ khâu lại vết mổ. 12 phút sau, Hawkins được tuyên bố tử vong lần thứ hai. Các cơ quan nội tạng không được sử dụng. Gia đình không hề biết chuyện gì đã xảy ra, mãi đến hơn một năm sau mới đọc được thông tin này trên báo.

Quy trình có vấn đề nghiêm trọng

Các trường hợp như Hoover hay Hawkins buộc cơ quan chức năng xem xét lại toàn bộ hệ thống. Hawkins là người hiến tặng sau khi chết tuần hoàn (DCD), xảy ra khi một người bệnh nặng hoặc chấn thương nặng, gia đình quyết định rút máy thở.

"Chúng tôi từng có những người hiến DCD với nhiều phản xạ rõ ràng. Nhưng nếu gia đình được thông báo đầy đủ, quá trình này vẫn được xem là đạo đức và hợp chuẩn", Tiến sĩ Robert Cannon, Giám đốc phẫu thuật chương trình ghép gan tại Đại học Alabama, phát biểu.

Trong khi đó, Hoover là người hiến tặng sau chết não (DBD), được thực hiện khi chức năng não và thân não của một người đã ngừng hoạt động hoàn toàn và không thể phục hồi. Ở trường hợp này, người bệnh được xác định là đã chết dựa trên các tiêu chí y học như không có hoạt động điện não, không lưu lượng máu đến não và không có phản xạ thần kinh.

Dù DCD và DBD rất quan trọng, giúp cứu sống hàng nghìn người mỗi năm, các sai sót trong xác định thời điểm tử vong và ra quyết định lâm sàng đang làm dấy lên hoài nghi sâu sắc về độ tin cậy của quy trình.

Ngày 22/7, trong một phiên điều trần, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ ra thông cáo triển khai một sáng kiến cải cách toàn diện nhằm nâng cao tính minh bạch và an toàn của toàn hệ thống.

Theo báo cáo điều tra và tài liệu chuẩn bị cho phiên điều trần, các trường hợp như Hoover và Hawkins do Kentucky Organ Donor Affiliates điều phối. Tổ chức này hoạt động tại Kentucky, một số khu vực thuộc Ohio, West Virginia, sau đó sáp nhập với một nhóm khác và đổi tên thành Network for Hope.

Trong 351 trường hợp bị điều tra, hơn 100 ca được đánh giá "có điểm nghi vấn nghiêm trọng". 3 bệnh nhân có phản xạ hệ thần kinh không phù hợp với chuẩn hiến tặng. Ít nhất 28 ca diễn ra khi người hiến có thể vẫn chưa qua đời. Phát hiện này đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về đạo đức và pháp lý.

"Chúng tôi nhận thấy các bệnh viện đã cho phép lấy nội tạng khi bệnh nhân vẫn có dấu hiệu sự sống. Điều này vô cùng đáng sợ", Bộ trưởng Y tế Mỹ Robert F. Kennedy Jr. tuyên bố trong thông cáo báo chí. Ông nhấn mạnh các tổ chức thu mua nội tạng điều phối việc ghép tạng phải chịu trách nhiệm, đồng thời cho rằng toàn bộ hệ thống cần được cải tổ để đảm bảo sự tôn nghiêm với mỗi sinh mệnh.

Sai phạm nối tiếp sai phạm

Network for Hope chưa trả lời yêu cầu bình luận từ truyền thông. Trên trang web, tổ chức này cho biết "cam kết minh bạch tuyệt đối" và tuân thủ đầy đủ quy định của Trung tâm Dịch vụ Medicare & Medicaid.

"Mục tiêu của chúng tôi luôn là đạt chuẩn đạo đức và chuyên môn cao nhất trong hiến tặng và cấy ghép", tổ chức nêu rõ.

Cuộc điều tra cũng ghi nhận nhiều sai phạm về quy trình như không tuân thủ hướng dẫn chuẩn, bỏ qua nguyện vọng gia đình, thiếu hợp tác với nhóm y tế chính và đánh giá sai chức năng thần kinh của bệnh nhân. Theo báo cáo, tình trạng này phản ánh lỗ hổng nghiêm trọng trong văn hóa đảm bảo chất lượng của hệ thống.

Theo kết luận của Cơ quan Quản lý Tài nguyên và Dịch vụ Y tế Mỹ (HRSA), tổ chức này cùng Mạng lưới Mua - Cấy ghép nội tạng Toàn quốc đã không kịp thời phát hiện và xử lý thỏa đáng các dấu hiệu bất thường trong quy trình và quá trình chăm sóc bệnh nhân.

Kentucky Organ Donor Affiliates là một trong 55 tổ chức cung ứng nội tạng toàn quốc. HRSA đang nhận được nhiều báo cáo tương tự về nguy cơ rủi ro trong quy trình cung ứng tại nhiều đơn vị khác.

Cơ quan này yêu cầu thực hiện các cải cách toàn diện để đảm bảo an toàn cho người hiến trên toàn quốc, đồng thời buộc tổ chức ở Kentucky phân tích nguyên nhân gốc rễ của các sai phạm và xây dựng quy trình tạm dừng hiến tặng nếu có lo ngại về an toàn.

Quốc hội Mỹ đã điều tra hệ thống hiến tạng quốc gia trong nhiều năm. Phiên điều trần hôm 22/7 nhằm xác định những bài học có thể rút ra, những thay đổi cần thiết để cải thiện hệ thống và các thách thức phía trước.

Tính đến năm 2022, có khoảng 170 triệu người ở Mỹ đã đăng ký hiến tạng sau khi qua đời, tuy nhiên nhu cầu ghép tạng luôn vượt quá nguồn cung. Riêng năm ngoái, hơn 48.000 ca ghép tạng được thực hiện, trong khi danh sách chờ hơn 103.000 người. Mỗi ngày, có khoảng 13 người qua đời khi chưa kịp nhận tạng mới, theo HRSA.

Bộ Y tế cho biết quyết định cải cách được đẩy nhanh sau khi HRSA điều tra hàng chục trường hợp hiến tặng không thành công, trong đó một số ca bị tiến hành quy trình lấy nội tạng nhưng cuối cùng không diễn ra hiến tặng.

Trước đó, báo Pháp Luật TP.HCM cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Tranh cãi xung quanh việc hiến tạng khi tim còn đập". Nội dung như sau: 

Bệnh nhân bị tai nạn giao , bác sĩ xác định bệnh nhân đã chết. Gia đình thực hiện nghĩa cử cao đẹp, nhân văn là hiến toàn bộ nội tạng cho y học. Tuy nhiên, khi giám định pháp y, cơ quan công an lại cho rằng bệnh nhân chết do bị lấy nội tạng, không phải do tai nạn giao thông.

“Tim còn đập sao gọi là chết?”

Vừa qua, Bệnh viện (BV)  Chợ Rẫy tiếp nhận một trường hợp nạn nhân nam, bị tai nạn giao thông chấn thương sọ não. Qua cấp cứu và can thiệp y học, các bác sĩ xác định bệnh nhân này đã chết não, không còn cơ hội cứu vãn. Vấn đề còn lại chỉ là thời gian khi tim ngưng đập hoàn toàn.

Thể theo di nguyện con trai lúc còn sống, gia đình nạn nhân trình bày nguyện vọng được hiến nội tạng của con mình cho y học. Được sự đồng ý giữa gia đình và bác sĩ, nạn nhân được thực hiện phẫu thuật lấy nội tạng sau khi hội đồng chuyên môn đã xác định đã chết não, không thể cứu được nữa.

Theo đúng quy trình, BV Chợ Rẫy thông báo lại vụ việc cho một đơn vị công an thuộc tỉnh Đồng Nai, nơi trực tiếp làm giám định pháp y cho người chết để có thể cùng thực hiện việc giám định và lấy nội tạng cùng lúc; tránh phải mổ xác nhiều lần, gây ảnh hưởng đến cơ thể người đã mất.

Kết luận của hội đồng chuyên môn gồm nhiều chuyên gia hàng đầu xác định bệnh nhân đã hoàn toàn chết não. Theo y học, để có thể lấy được nhiều nhất nội tạng của bệnh nhân giúp đỡ những người khác, các bác sĩ BV Chợ Rẫy thực hiện lấy tạng khi bệnh nhân đã hoàn toàn chết não, lúc này tim vẫn còn đập để tưới máu đi các cơ quan khác. Quá trình lấy tạng được thực hiện đúng quy định và được ghi lại theo hướng dẫn của một quy trình lấy tạng.

Thế nhưng đơn vị công an thuộc tỉnh Đồng Nai cho rằng không thể thực hiện giám định pháp y cho người đã chết. Đơn vị này yêu cầu gia đình làm giấy bãi nại cho người đã gây ra tai nạn giao thông và không truy cứu trách nhiệm hình sự với lý do bệnh nhân chết do bác sĩ BV Chợ Rẫy lấy nội tạng chứ không phải chết do tai nạn giao thông. Vì lúc bệnh nhân được lấy nội tạng tim vẫn còn đập, tức là vẫn chưa chết.

Một ca phẫu thuật ghép tạng từ người hiến tạng tại BV Trung ương Huế. Ảnh: BÙI OANH

Tranh cãi về định nghĩa “chết”

Theo BS Dư Thị Ngọc Thu, Trưởng đơn vị điều phối ghép tạng BV Chợ Rẫy TP.HCM, quy định hiến, lấy mô và bộ phận cơ thể của người sau khi chết được quy định trong Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác đã được ban hành năm 2006. Khi soạn thảo luật này, chỉ dựa trên căn cứ luật của nước ngoài mà soạn thảo trên lý thuyết chứ ở Việt Nam chưa có thực tế. Vì thế, từ ngữ trong luật cũng chưa được chuẩn xác. Luật cũng chỉ ghi là chết, chứ không phân biệt chết não hay chết tim...

Tuy nhiên, trong y khoa khái niệm chết có nhiều kiểu khác nhau nhưng chung quy lại chết là không cứu được nữa.

Trường hợp tim ngưng đập mà não không bị tổn thương, bệnh nhân cũng sẽ chết do máu không thể đi các bộ phận khác. Đối với chết não, bác sĩ và hội đồng xác định không thể cứu vãn cho dù những cơ quan khác vẫn còn sống như tim, thận…

“Từ khi việc hiến, ghép mô tạng được thực hiện tại BV Chợ Rẫy, đây là lần thứ hai xảy ra nhập nhằng giữa bác sĩ và ngành công an. Chúng tôi mất thời gian đi làm việc ngoài chuyên môn là giải thích cho công an hiểu quy định của y khoa và đôi khi làm ảnh hưởng rất nhiều đến nghĩa cử cao đẹp của người cho mô, tạng” - BS Thu nói.

Cũng theo BS Thu, cần có định nghĩa rõ hơn về “cái chết” trong các văn bản pháp luật để thống nhất giữa các cơ quan liên quan. Trong y học, khoảng thời gian ngưng tim tự nhiên chính là thời gian vàng để lấy tạng, hỗ trợ cho các bệnh nhân khác. “Nếu cứ tiếp tục lấn cấn, bác sĩ lại mang danh giết người thì tội quá” - BS Thu nói.

Đồng quan điểm với BS Thu, BS Trần Thành Định, Phó phòng Khoa học hình sự (PC54) - Công an TP.HCM, chuyên trách về giám định pháp y cho nạn nhân tử vong, chia sẻ về nguyên tắc BV tiếp nhận yêu cầu của người hiến tạng, xác định nạn nhân không thể cứu được nữa thì BV mới tiến hành lấy tạng.

Trong trường hợp cụ thể trên, bệnh nhân bị tai nạn giao thông chấn thương sọ não, tổn thương não, hôn mê, chỉ còn đời sống thực vật và được duy trì qua máy thở. Nếu rút máy thở thì bệnh nhân ngay lập tức sẽ ngưng tim, ngưng thở.

“Cơ quan pháp y công an cho rằng bệnh nhân chết do bị bác sĩ lấy nội tạng là không chính xác. Bệnh nhân đồng ý hiến tạng đã được hội đồng y khoa xác định đã chết, nguyên nhân chết là do tai nạn giao thông. Nhiệm vụ của BV Chợ Rẫy là chọn thời điểm lấy tạng, thực hiện cẩn thận tất cả quy trình lấy tạng theo đúng quy định” - BS Định nói.