Trở về trái đất sau nhiều tháng sống ngoài không gian, cơ thể phi hành gia xuất hiện thay đổi đáng sợ
Trở về Trái Đất sau nhiều tháng sống ngoài không gian, cơ thể phi hành gia đối mặt những thay đổi bất ngờ từ bên trong mà khoa học vẫn đang giải mã.
Ngày 27 tháng 10 năm 2025, báo Đời sống Pháp luật đăng tải bài viết với tiêu đề "Trở về trái đất sau nhiều tháng sống ngoài không gian, cơ thể phi hành gia xuất hiện thay đổi đáng sợ". Nội dung như sau:
Nhóm tế bào gốc có dấu hiệu lão hoá nhanh hơn
Một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Cell Stem Cell cho thấy, việc dành thời gian trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) có thể khiến một nhóm tế bào gốc quan trọng với sức khỏe máu và hệ miễn dịch của con người già nhanh hơn, nhưng ít nhất một phần tổn thương có thể được đảo ngược.
Nhóm tế bào được nghiên cứu là tế bào gốc và nguyên bào tạo máu (HSPCs – Hematopoietic Stem and Progenitor Cells). Theo các đại diện của Đại học California, San Diego (UC San Diego), sau chuyến bay không gian, các tế bào này mất một phần khả năng tạo ra tế bào mới khỏe mạnh, dễ tổn thương DNA hơn, đồng thời các telomere - phần đầu mút nhiễm sắc thể - có dấu hiệu lão hóa nhanh hơn, tất cả đều là biểu hiện của quá trình lão hóa tăng tốc.
Theo các nhà nghiên cứu, bức xạ và vi trọng lực là những yếu tố căng thẳng chính khiến HSPCs thay đổi. Nhóm tế bào này được gửi lên ISS theo bốn lần phóng tái tiếp vận SpaceX trên tàu Dragon.
“Hiểu được những thay đổi này không chỉ giúp bảo vệ các phi hành gia trong các sứ mệnh dài ngày mà còn giúp chúng ta mô phỏng quá trình lão hóa và bệnh tật ở con người trên Trái Đất, chẳng hạn như ung thư” giáo sư Catriona Jamieson, đồng tác giả nghiên cứu và giám đốc Sanford Stem Cell Institute, cho biết.
Nghiên cứu này là một trong nhiều nghiên cứu tiếp nối Twins Study của NASA về cặp phi hành gia song sinh Scott và Mark Kelly. Scott Kelly bay gần một năm trên ISS từ 2015 đến 2016, trong khi Mark ở trên Trái Đất. Nghiên cứu cho thấy cơ thể con người có khả năng phục hồi ấn tượng: 91,3% biểu hiện gen của Scott trở về bình thường chỉ trong nửa năm đầu sau khi về Trái Đất.
Tuy nhiên, một phát hiện mới nổi bật là về telomere, phần mút DNA bảo vệ nhiễm sắc thể khỏi bị “sờn” và tổn thương. Trong chuyến bay, telomere của Scott thay đổi về độ dài, nhưng hầu hết trở lại bình thường chỉ sau 48 giờ kể từ khi trở về Trái Đất. Nghiên cứu UC San Diego nhấn mạnh rằng việc theo dõi telomere và sự thay đổi biểu hiện gen có thể quan trọng cho các sứ mệnh dài hạn trong tương lai.
Những nghiên cứu trong tương lai
Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã tạo ra một nền tảng nuôi cấy HSPCs trực tiếp trên ISS, sử dụng công cụ hình ảnh AI để theo dõi tế bào trong thời gian thực. Các tế bào được gửi lên không gian từ 32 đến 45 ngày (so sánh với chuyến bay điển hình 6 tháng).
Kết quả cho thấy, sau vài tuần ở không gian:
- Các tế bào hoạt động nhiều hơn, nhưng khả năng tái sinh và phục hồi giảm.
- Mitochondria, trung tâm sản xuất năng lượng của tế bào, bị stress và viêm, khiến những vùng DNA vốn tạm nghỉ bị kích hoạt.
- Khả năng tạo tế bào khỏe mạnh mới giảm, trong khi dấu hiệu lão hóa phân tử như tổn thương DNA và telomere ngắn hơn rõ ràng hơn.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện rằng một số tế bào bắt đầu phục hồi khi được đặt vào môi trường khỏe mạnh trên Trái Đất, chẳng hạn như: Lớp tủy xương từ chính người hiến tế bào, hoặc dòng tế bào mô liên kết từ một người đàn ông 30 tuổi.
Ảnh: NASA
UC San Diego đã thực hiện 17 sứ mệnh ISS liên quan đến HSPCs, và dự kiến sẽ có thêm các nghiên cứu tiếp theo. Các mục tiêu trong tương lai bao gồm:
- Theo dõi thời gian thực các thay đổi phân tử ở phi hành gia,
- Thử nghiệm các biện pháp phòng ngừa và phục hồi tế bào, nhằm giảm tác động của không gian đối với cơ thể con người trong các sứ mệnh dài hạn.
Những phát hiện này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe phi hành gia trong các chuyến bay dài, mà còn mở ra hiểu biết về quá trình lão hóa và bệnh tậ
Tạp chí Thanh Niên Việt cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Trở về Trái đất sau gần 1 năm ở ngoài không gian, trái tim của phi hành gia có sự thay đổi gây sốc". Nội dung như sau:
Trong khi phi hành gia Scott Kelly dành 340 ngày trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) từ ngày 27/3/2015 đến 1/3/2016, khối lượng tim của ông đã giảm khoảng 27%, theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Circulation.
Điều đó nghe có vẻ đáng báo động, nhưng đó là sự phản ánh khả năng thích ứng đáng kinh ngạc của tim người, tác giả nghiên cứu Benjamin Levine, giáo sư nội khoa tại Trung tâm Y tế Đại học Texas Southwestern và Bệnh viện Texas Health Presbyterian Dallas, giải thích với phóng viên của tờ New York Times. Trên Trái đất, tim phải bơm máu đủ mạnh để đẩy máu lên trên trong khi trọng lực kéo nó xuống. Nhưng trong điều kiện không trọng lực của quỹ đạo, trọng lực không còn là yếu tố nữa, và tim co lại đến kích thước phù hợp.
Phi hành gia Scott Kelly đã dành 340 ngày trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS).
Các nhà nghiên cứu cũng đo lường những thay đổi ở tim của vận động viên bơi lội đường dài Benoît Lecomte khi ông cố gắng vượt Thái Bình Dương. Giữa việc bơi và ngủ, Lecompte dành phần lớn thời gian nằm ngang, điều này, giống như chuyến bay vào vũ trụ, làm giảm thời gian tim phải bơm máu chống lại lực hấp dẫn. Sau 159 ngày, tim của Lecompte cũng đã co lại khoảng 25%.
"Một trong những điều chúng tôi đã học được qua nhiều năm nghiên cứu là tim có khả năng thích ứng đáng kể. Vì vậy, tim thích ứng với tải trọng đặt lên nó," Levine nói với Paul Rincon của BBC News.
Kelly đã trải qua gần một năm trong không gian trong suốt năm 2015 và 2016 để nghiên cứu những tác động sức khỏe của du hành vũ trụ kéo dài. Kết quả đã làm sáng tỏ các chi tiết về cách du hành vũ trụ ảnh hưởng đến DNA, mắt, hệ vi sinh vật đường ruột và động mạch của ông. Để chống lại các nguy cơ sức khỏe như xương và cơ bắp yếu đi, các phi hành gia tuân thủ chế độ tập luyện nghiêm ngặt 6 ngày một tuần với xe đạp tại chỗ, máy chạy bộ và rèn luyện sức đề kháng.
"Khá vất vả," Kelly nói với New York Times. "Bạn phải gắng sức khá nhiều, tạ nặng hơn nhiều so với những gì tôi nâng ở nhà."
Kelly có thể chất tốt trước khi thực hiện nhiệm vụ dài ngày trên ISS, vì vậy khi ông đến và tiếp tục tập thể dục, tim của ông không còn phải chịu lực kéo của trọng lực nữa. Khi nó điều chỉnh bằng cách co lại, nó không gây hại cho ông.
"Tim nhỏ hơn và co lại, teo đi, nhưng nó không yếu đi - nó vẫn ổn," Levine nói với Ashley Strickland của CNN. "Chức năng vẫn bình thường, nhưng vì cơ thể đã quen với việc bơm máu lên dốc chống lại trọng lực ở tư thế thẳng đứng, khi bạn loại bỏ kích thích trọng lực đó, đặc biệt ở một người khá năng động và khỏe mạnh trước đó, tim sẽ thích ứng với tải trọng mới đó."
Phi hành gia Scott Kelly được chụp ảnh vào tháng 10 năm 2010 tại Trạm vũ trụ quốc tế (Ảnh: NASA)
Levine nói với New York Times rằng một nghiên cứu khác sẽ phân tích ảnh hưởng của du hành vũ trụ lên tim của một số phi hành gia có mức độ thể chất khác nhau trước các nhiệm vụ ISS của họ.
"Điều thực sự thú vị," Levine nói với Times, "là nó phụ thuộc vào những gì họ đã làm trước khi bay."
Các phi hành gia có thể chất tốt có xu hướng mất khối lượng tim trong các chuyến đi của họ, trong khi tim của các phi hành gia kém khỏe mạnh hơn lại tăng lên.
Nghiên cứu trên tạp chí Circulation đã so sánh kết quả của Kelly với Lecomte, người đã cố gắng bơi qua Thái Bình Dương vào năm 2018 (ông đã vượt Đại Tây Dương vào năm 1998). Trong dự án kéo dài 159 ngày, trong đó ông đã bơi được khoảng một phần ba quãng đường qua Thái Bình Dương, Lecomte đã dành trung bình 5,8 giờ mỗi ngày dưới nước và ngủ khoảng 8 giờ mỗi đêm. Tâm thất trái của Lecomte, buồng tim lớn nhất, đã co lại khoảng 20 đến 25% trong quá trình nghiên cứu.
Kể từ khi trở về Trái đất và nghỉ hưu sau thời gian dài làm việc cho NASA, Scott Kelly nói với New York Times rằng cơ thể ông đã phục hồi sau những thay đổi mà mình đã trải qua do du hành vũ trụ. Sau nhiệm vụ của Kelly, NASA đã tài trợ cho nghiên cứu sâu hơn về các chuyến đi kéo dài một năm tới ISS của mười phi hành gia khác, cũng như các nghiên cứu về các chuyến đi ngắn hơn, như một cách để chuẩn bị cho các chuyến đi dài ngày, có thể là liên hành tinh, trong tương lai.
