Điều gì xảy ra với cơ thể khi hít phải bụi mịn PM2.5?
Khi bụi mịn vô hình len qua mũi họng, lắng sâu vào phổi, cơ thể bắt đầu thay đổi âm thầm từ đường thở, mạch máu đến cả não bộ.
Ngày 3 tháng 12 năm 2025, báo VTC đăng tải bài viết với tiêu đề "Điều gì xảy ra với cơ thể khi hít phải bụi mịn PM2.5?". Nội dung như sau:
PM2.5 là tập hợp những hạt có đường kính chỉ khoảng 2,5 micromet, nhỏ hơn sợi tóc người tới vài chục lần. Kích thước ấy khiến chúng dễ dàng vượt qua các hàng rào tự nhiên của cơ thể, không bị giữ lại ở mũi hay họng như bụi thô, mà trượt thẳng xuống sâu bên trong hệ hô hấp.
Khi không khí chứa nồng độ PM2.5 cao, mỗi nhịp thở đưa những hạt li ti này đi qua khí quản, phế quản, chạm tới tận phế nang – nơi máu và không khí trao đổi oxy. Tại đây, lớp màng giữa phế nang và mao mạch vốn chỉ mỏng như tờ giấy trở thành “cửa ngõ” để một phần bụi siêu mịn xuyên qua và hòa vào dòng tuần hoàn.
Nhiều người khi ra đường buộc phải đeo khẩu trang kín mít để hạn chế hít phải lớp không khí ô nhiễm đang bao phủ thành phố. (Ảnh: Viên Minh)
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, sự nguy hiểm của bụi mịn PM2.5 không dừng ở hình dáng nhỏ bé. Bề mặt mỗi hạt bụi thường “gánh” thêm kim loại nặng như chì, cadimi, các hợp chất hữu cơ độc hại, thậm chí cả độc tố vi khuẩn. Chúng giống như những phương tiện tí hon chở đầy chất độc, lặng lẽ di chuyển đến nhiều cơ quan khác nhau trong cơ thể.
Ở cấp tế bào, PM2.5 kích hoạt một chuỗi phản ứng gây hại kéo dài. Các thành phần độc trên hạt bụi kích thích tế bào tạo ra lượng lớn gốc oxy phản ứng, dẫn đến stress oxy hóa. Ty thể – nơi sản sinh năng lượng – bị tổn thương, từ màng cho đến DNA, khiến tế bào hoạt động kém hiệu quả. Khi số lượng tế bào tổn thương tăng lên, cơ thể phát tín hiệu báo động bằng việc giải phóng các chất trung gian gây viêm. Tình trạng viêm không chỉ diễn ra tại mô phổi mà lan tỏa sang nhiều hệ cơ quan.
Hậu quả xuất hiện âm thầm nhưng dai dẳng. Đường thở bị kích ứng, người dễ ho, khò khè, cảm giác nặng ngực xuất hiện thường xuyên. Các mạch máu chịu tác động của phản ứng viêm và stress oxy hóa sẽ kém đàn hồi, dễ hình thành xơ vữa và cục máu đông. Khi bụi và độc chất theo máu đi xa hơn, tim, não, thận hay hệ thần kinh đều có nguy cơ bị ảnh hưởng.
Tình trạng ô nhiễm kéo dài góp phần gia tăng các bệnh hô hấp mạn tính như hen phế quản , COPD. Ở người trung niên và cao tuổi, nguy cơ nhồi máu cơ tim hay đột quỵ tăng đáng kể. Trẻ em – nhóm dễ tổn thương nhất – có thể bị ảnh hưởng đến sự phát triển của phổi và não, tạo ra hệ quả sức khỏe kéo dài suốt đời.
Theo chuyên gia y tế, ô nhiễm không khí vì thế không chỉ là chuyện đau họng hay cay mắt nhất thời. Mỗi ngày sống dưới bầu không khí nhiều bụi mịn đồng nghĩa với việc cơ thể âm thầm tiếp nhận những “xe chở chất độc”, để lại tổn thương tích tụ theo thời gian.
Tạp chí Thanh Niên Việt cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Những dấu hiệu nhiều người ở Hà Nội đang gặp phải không ngờ do không khí quá bẩn". Nội dung như sau:
Sáng ra đường thấy sương mù trắng đục, cổ họng khô rát, mắt cay xè, người mệt mỏi dù chẳng làm gì nặng nhọc, nhiều người nghĩ đơn giản là "dạo này thời tiết khó chịu".
Nhưng theo PGS.TS Trần Hồng Côn (nguyên giảng viên khoa Hóa, Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN), đó hoàn toàn có thể là những tín hiệu cảnh báo sớm cho thấy cơ thể đang bị ảnh hưởng bởi chất lượng không khí kém.
Thật vậy! Theo ghi nhận, tình trạng không khí ô nhiễm tại Thủ đô diễn biến ngày càng nghiêm trọng. Hôm nay, nhiều người dân nhận thấy từ cầu Thăng Long nhìn về trung tâm thành phố vào sáng sớm, có thể thấy một màn sương đục phủ kín toàn bộ khu vực nội đô.
Hay trên các trục đường lớn như Trần Duy Hưng, Láng Hạ hay khu phía Tây, người dân đi lại trong cảm giác nặng nề, khi bụi mịn làm mờ toàn bộ đường phố và khiến không gian trở nên tù túng. Những tòa nhà chung cư, văn phòng cao tầng gần như biến vào màn bụi dày.
Số liệu từ Trung tâm Quan trắc Môi trường miền Bắc (Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường) cho biết, Hà Nội là khu vực ô nhiễm nhất cả nước trong ngày 2/12, với chỉ số AQI lên tới 283. Các tỉnh lân cận như Hưng Yên, Ninh Bình, Phú Thọ và TP Hải Phòng cũng ở mức "xấu" (màu đỏ).
Dưới đây là hàng loạt biểu hiện quen thuộc mà rất nhiều người gặp phải, nhưng ít khi nghĩ tới nguyên nhân đến từ… thứ chúng ta hít vào mỗi ngày.
Mắt, mũi, cổ họng bị kích ứng liên tục
Ho, hắt hơi, chảy nước mũi, ngứa mũi, ngứa họng, cay mắt, chảy nước mắt… là những phản ứng rất phổ biến khi cơ thể tiếp xúc với không khí ô nhiễm.
Ngay khi gặp các chất gây dị ứng trong không khí, hệ miễn dịch sẽ lập tức kích hoạt lớp màng nhầy ở mũi và cổ họng để tự bảo vệ, dẫn tới hàng loạt triệu chứng khó chịu kể trên.
Không chỉ bụi mịn, trong không khí kém chất lượng còn có thể tồn tại bào tử nấm mốc, vi khuẩn, khói thuốc lá, thuốc trừ sâu, chất khử trùng, thậm chí cả mùi nước hoa nồng. Tất cả đều có khả năng gây kích ứng hệ hô hấp.
Các bệnh đường hô hấp dễ bùng phát và nặng hơn
Những người mắc các bệnh hô hấp, đặc biệt là hen suyễn, thường cảm thấy triệu chứng tồi tệ hơn rõ rệt khi sống trong môi trường ô nhiễm.
Khói, bụi, phấn hoa trong không khí có thể kích hoạt các cơn hen cấp tính, thậm chí đe dọa tính mạng, nhất là ở trẻ em. Không chỉ vậy, các chất gây dị ứng trong không gian kín cũng góp phần làm gia tăng tần suất lên cơn.
Đáng lo hơn, không khí độc hại còn đặc biệt nguy hiểm với bệnh nhân ung thư phổi, khiến các triệu chứng bệnh tiến triển nặng nề hơn.
Chóng mặt, cảm giác lâng lâng khó giải thích
Chóng mặt là một dấu hiệu khác thường bị bỏ qua. Các nhà khoa học cho biết, các chất gây ô nhiễm trong nhà, đặc biệt là khí carbon monoxide, có thể gây cảm giác lâng lâng, quay cuồng, mất thăng bằng.
Carbon monoxide và carbon dioxide nếu tích tụ trong thời gian dài không chỉ gây tổn thương mô mà còn tiềm ẩn nguy cơ tử vong.
Nguồn phát sinh carbon monoxide khá quen thuộc: Nồi hơi, bếp gas, bếp nấu, máy nước nóng… nếu bị rò rỉ hoặc bảo trì kém đều có thể làm không khí trong nhà trở nên nguy hiểm mà người ở trong không hề hay biết.
Đau đầu kéo dài, nhất là khi ở không gian bí
Tình trạng đau đầu dai dẳng cũng có thể liên quan tới ngộ độc khí carbon monoxide hoặc nồng độ carbon dioxide tăng cao trong môi trường thông gió kém.
Người sống tại những khu vực ô nhiễm không khí cao như gần đường lớn, sân bay có nguy cơ đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe hơn, từ bệnh hô hấp, bệnh truyền nhiễm cho tới những tác động lâu dài nghiêm trọng hơn.
Luôn cảm thấy mệt mỏi dù không làm việc quá sức
Mệt mỏi thường xuyên là triệu chứng hay gặp ở những người có bệnh lý hô hấp như hen suyễn. Khi hô hấp bị ảnh hưởng, cơ thể phải tiêu hao nhiều năng lượng hơn để duy trì hoạt động bình thường, khiến người bệnh nhanh kiệt sức.
Bên cạnh đó, việc luôn phải lo lắng và cố gắng kiểm soát các triệu chứng hô hấp cũng tạo ra áp lực tâm lý, khiến cảm giác mệt mỏi càng trở nên rõ rệt.
Nguy cơ nhiễm khuẩn từ hệ thống điều hòa kém vệ sinh
Ít người để ý rằng máy điều hòa không được bảo trì đúng cách có thể là "ổ chứa" vi khuẩn legionella – tác nhân gây bệnh Legionellosis.
Vi khuẩn này sinh sống trong nước ở hệ thống làm mát và có thể phát tán vào không khí khi điều hòa hoạt động. Khi hít phải, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng giống cúm như sốt nhẹ, ớn lạnh, đau cơ, đau đầu, khó chịu, thậm chí giảm ý thức. Trường hợp nặng, bệnh có thể tiến triển thành viêm phổi nguy hiểm.
Khó thở, tức ngực
Theo Quỹ Phổi Anh, việc tiếp xúc trực tiếp với không khí ô nhiễm có thể khiến những người có tiền sử bệnh hô hấp nhanh chóng bị khó thở, nặng ngực.
Nguyên nhân đến từ các hạt bụi mịn xâm nhập sâu vào phổi, bám lại và xuyên qua hàng rào bảo vệ của hệ hô hấp, từ đó ảnh hưởng tới hệ tuần hoàn. Về lâu dài, tình trạng này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, bệnh hô hấp và ung thư phổi.
Không phải ngày nào cơ thể lên tiếng cũng là vì "ốm vặt" hay "do thời tiết". Trong bối cảnh không khí ngày càng ô nhiễm, việc nhận ra sớm những biểu hiện bất thường chính là cách đầu tiên để mỗi người tự bảo vệ sức khỏe của mình.
