Nghiên cứu thành công vaccine mới chống lại 4 loại ung thư
MỹCác nhà khoa học đã thành công tạo ra loại vaccine mới, kích hoạt phản ứng miễn dịch, ức chế nhiều loại ung thư.
Báo VnExpress ngày 25/03 đưa thông tin với tiêu đề: "Nghiên cứu thành công vaccine mới chống lại 4 loại ung thư" cùng nội dung như sau:
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Tufts đã tạo ra một loại vaccine ung thư mới, tăng cường khả năng nhận diện kháng nguyên khối u của hệ miễn dịch. Phương pháp này tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và thiết lập trí nhớ miễn dịch lâu dài, giảm khả năng tái phát khối u.
Khác với vaccine ung thư truyền thống nhắm vào kháng nguyên cụ thể, vaccine mới sử dụng hỗn hợp protein từ bất kỳ khối u rắn nào, loại bỏ nhu cầu xác định kháng nguyên đặc hiệu của khối u. Vaccine đã được thử nghiệm trên động vật, cho thấy hiệu quả chống lại nhiều khối u rắn, bao gồm u ác tính, ung thư vú ba âm tính, ung thư phổi Lewis và ung thư buồng trứng không thể phẫu thuật.
Vaccine do giáo sư Qiaobing Xu, chuyên ngành kỹ thuật y sinh Đại học Tufts và các đồng nghiệp phát triển, dựa trên nghiên cứu trước đó về biểu hiện kháng nguyên đặc hiệu. Vaccine sử dụng hạt nano lipid mang mRNA vào hệ bạch huyết để tăng cường phản ứng miễn dịch.
"Chúng tôi đã cải thiện đáng kể thiết kế vaccine ung thư bằng cách áp dụng cho bất kỳ khối u rắn nào có thể tạo ra hỗn hợp protein, thậm chí cả khối u không rõ nguồn gốc, mà không cần chọn trình tự mRNA. Sau đó, chúng tôi bổ sung AHPC (phân tử giúp cải thiện khả năng kích hoạt miễn dịch của vaccine ung thư), giúp đưa các mảnh protein từ tế bào ung thư vào đường dẫn phản ứng miễn dịch", ông Xu cho biết.
Khác với vaccine truyền thống ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn hoặc virus, vaccine ung thư kích thích hệ miễn dịch nhận diện và tấn công tế bào bị bệnh. Các liều tiêm được thiết kế để điều trị hơn là phòng ngừa, loại bỏ bệnh hiện có. Hiện thế giới đã có một số loại vaccine phòng ngừa ung thư, nhưng thường nhắm vào virus liên quan, chẳng hạn HPV gây ung thư cổ tử cung.
Chìa khóa giúp vaccine ung thư mới đạt hiệu quả cao nằm ở khả năng hướng kháng nguyên từ khối u vào hệ miễn dịch một cách hiệu quả. Thông thường, quá trình thu thập và đưa kháng nguyên vào các tế bào trình diện như đại thực bào hay tế bào tua (có thể xem như "đồn cảnh sát" của hệ miễn dịch) diễn ra khá chậm và kém hiệu quả, đặc biệt là với kháng nguyên từ khối u. Để khắc phục điều này, nhóm nghiên cứu tại Đại học Tufts đã phát triển một phương pháp hai giai đoạn nhằm tăng cường khả năng nhận diện và kích hoạt hệ miễn dịch.
Đầu tiên, họ sử dụng phân tử AHPC để "đánh dấu" các protein khối u bằng một thẻ đặc biệt gọi là ubiquitin. Nhờ đó, các tế bào miễn dịch có thể dễ dàng nhận diện và xử lý những protein này thành các mảnh nhỏ để trình diện cho hệ miễn dịch. Tiếp theo, các protein khối u đã được xử lý sẽ được đóng gói vào các hạt lipid siêu nhỏ—được thiết kế để di chuyển trực tiếp đến các hạch bạch huyết, nơi tập trung nhiều tế bào trình diện kháng nguyên nhất.
Khi thử nghiệm trên động vật mắc các loại ung thư như ung thư da (melanoma), ung thư vú ba âm tính, ung thư phổi Lewis và ung thư buồng trứng giai đoạn cuối, vaccine đã kích hoạt mạnh mẽ các tế bào T gây độc. Những tế bào này tấn công khối u, giúp kìm hãm sự phát triển và ngăn chặn di căn.
"Điều trị ung thư luôn cần một chiến lược tổng hợp. Việc kết hợp vaccine ung thư với phẫu thuật, hóa trị và các liệu pháp khác giúp tăng hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư và giảm nguy cơ tái phát trong thời gian dài", giáo sư Xu nói.
Trước đó, báo Dân trí ngày 24/03 cũng có bài đăng với thông tin: "Thử nghiệm vaccine ung thư tiềm năng, thiết kế riêng cho từng bệnh nhân". Nội dung được báo đưa như sau:
Vaccine chống ung thư tiềm năng
Theo Sciencenews, một nghiên cứu lâm sàng quy mô nhỏ cho thấy vaccine mARN cá nhân hóa có thể giúp ngăn chặn sự tái phát của ung thư tuyến tụy trong thời gian dài, mang đến hy vọng cho căn bệnh vốn có tỷ lệ sống sót thấp nhất trong các loại ung thư.
Theo báo cáo đăng trên tạp chí Nature, một loại vaccine mARN điều trị ung thư tụy đang trong giai đoạn thử nghiệm bước đầu đã mang lại kết quả ấn tượng: một số bệnh nhân được tiêm vaccine vẫn không tái phát bệnh sau hơn 3 năm điều trị.
TS Aaron Sasson, Giám đốc Trung tâm Ung thư Tuyến tụy, Bệnh viện Stony Brook (New York, Mỹ) nhận định: "Đây là kết quả đáng kinh ngạc. Với căn bệnh hiểm nghèo như ung thư tụy, việc sống sót hơn ba năm mà không tái phát là điều rất hiếm".
Không giống như vaccine phòng cúm hay Covid-19, vốn được sử dụng trước khi nhiễm bệnh, loại vaccine ung thư mARN này có mục đích điều trị, tức là dùng sau khi người bệnh đã mắc ung thư.
Cơ chế hoạt động của nó là "huấn luyện" hệ miễn dịch nhận diện được tế bào ung thư tụy và tiêu diệt chúng nếu chúng xuất hiện trở lại.
Loại vaccine này được nghiên cứu bởi TS Vinod Balachandran cùng các cộng sự tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (New York), phối hợp phát triển bởi hai công ty công nghệ sinh học BioNTech và Genentech.
Đây cũng là những cái tên đứng sau thành công của vaccine mARN phòng Covid-19.
TS Balachandran cho biết: "Chúng tôi tin rằng nghiên cứu này có thể trở thành nền tảng cho việc phát triển các loại vaccine điều trị nhiều loại ung thư khác".
Vaccine mARN cá nhân hóa "huấn luyện" hệ miễn dịch
Điểm đặc biệt của vaccine này là được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân. Sau khi khối u của bệnh nhân được phẫu thuật cắt bỏ, các nhà nghiên cứu sẽ phân tích gen của khối u để tìm ra các đột biến đặc trưng, mà hệ miễn dịch có thể nhận diện.
Dựa trên các đột biến này, nhóm nghiên cứu tạo ra một vaccine mARN chứa thông tin hướng dẫn cơ thể tạo ra những mảnh protein ung thư, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tấn công các tế bào có chứa dấu hiệu tương tự trong tương lai.
"Cơ thể sẽ tạo ra các tế bào T đặc hiệu, có khả năng tìm và tiêu diệt tế bào ung thư, đồng thời tồn tại lâu dài để ngăn chặn bệnh tái phát", TS Balachandran cho biết.
Trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu với 16 bệnh nhân ung thư tụy đã phẫu thuật, 8 người có phản ứng miễn dịch mạnh mẽ sau khi tiêm vaccine, và chỉ 2 trong số họ bị tái phát ung thư sau gần 4 năm.
Trong khi đó, 7/8 người không có phản ứng miễn dịch đã bị tái phát trong vòng khoảng một năm.
"Kết quả này rất quan trọng", TS Sasson nhận định.
Theo chuyên gia này, nó chứng minh rằng cơ thể có thể sản sinh ra các tế bào miễn dịch đặc hiệu tồn tại lâu dài, giống như những chú chó canh gác luôn cảnh giác, sẵn sàng tấn công khi ung thư quay lại.
Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân đều đáp ứng với vaccine. Một số người trong nhóm không có phản ứng miễn dịch từng bị cắt bỏ lách - cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc tạo miễn dịch.
Điều này gợi ý rằng việc bảo tồn lách có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vaccine.
Hiện nhóm nghiên cứu đang tiến hành một thử nghiệm lớn hơn tại nhiều trung tâm trên thế giới nhằm kiểm chứng mức độ an toàn và hiệu quả thực sự của loại vaccine cá nhân hóa này.
Cùng với đó, nhiều vaccine ung thư mARN khác cũng đang được phát triển cho các loại ung thư như: melanoma, đại trực tràng, phổi... mở ra tương lai mới cho phương pháp điều trị ung thư thông qua liệu pháp miễn dịch cá nhân hóa.
Dù còn nhiều câu hỏi cần lời giải như làm sao để cải thiện tỉ lệ đáp ứng hay tối ưu quá trình cá nhân hóa, nhưng giới khoa học vẫn kỳ vọng vaccine mARN sẽ trở thành "vũ khí mạnh" trong cuộc chiến chống lại ung thư.
"Hệ miễn dịch là một cỗ máy giết chóc rất hiệu quả và vaccine chính là cách chúng ta khai thác sức mạnh đó", TS Sasson kết luận.
