Bé trai 12 tuổi "phổi trắng xóa” chỉ sau 1 ngày mắc cúm: Cách phát hiện sớm cúm nặng ở trẻ
Một bé trai 12 tuổi nhiễm cúm A chủng H3N2, chỉ sau 24 giờ hình ảnh phổi đã xuất hiện tình trạng viêm lan tỏa nghiêm trọng, còn gọi là “phổi trắng”.
Theo Thanh niên Việt đăng tải bài viết với tiêu đề: "Bé trai 12 tuổi "phổi trắng xóa” chỉ sau 1 ngày mắc cúm: Cách phát hiện sớm cúm nặng ở trẻ", nội dung chính như sau:
Những ngày gần đây, dư luận Trung Quốc đặc biệt chú ý tới một ca bệnh tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc: một bé trai 12 tuổi nhiễm cúm A chủng H3N2, chỉ sau 24 giờ hình ảnh phổi đã xuất hiện tình trạng viêm lan tỏa nghiêm trọng, còn gọi là “phổi trắng”. Trẻ rơi vào suy hô hấp nặng và chỉ được cứu sống nhờ hệ thống oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể (ECMO).
Trường hợp này khiến giới y khoa và phụ huynh không khỏi lo lắng, đồng thời gióng lên hồi chuông cảnh báo cúm không phải là “cảm nặng”, đặc biệt ở trẻ em, nguy cơ diễn tiến nhanh sang thể nặng luôn hiện hữu nếu phát hiện muộn hoặc xử trí không đúng.
Virus và vi khuẩn “đánh hội đồng”: cơ chế nguy hiểm phía sau ca phổi trắng
Theo các chuyên gia hô hấp nhi khoa, diễn biến nặng ở ca bệnh này xuất phát từ nhiễm trùng phối hợp virus - vi khuẩn. Khi virus cúm A H3N2 xâm nhập, nó phá vỡ hàng rào bảo vệ niêm mạc đường hô hấp, tạo điều kiện cho các vi khuẩn cơ hội như tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) tấn công phổi.
Sự “đánh hội đồng” này kích hoạt phản ứng viêm dữ dội, khiến dịch viêm và chất nhầy nhanh chóng lấp đầy các phế nang, làm mất khả năng trao đổi oxy. Hệ quả là trẻ tiến triển thành hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS), một tình trạng có tỷ lệ tử vong từ 26-44%. Trong nhiều trường hợp, thở máy thông thường không còn hiệu quả, buộc phải dùng ECMO để duy trì sự sống.
Trẻ em là nhóm đặc biệt dễ tổn thương do đường thở hẹp, khả năng khạc đờm kém, dịch tiết dễ gây tắc nghẽn phế quản, thậm chí hình thành viêm phế quản tạo khuôn. Đồng thời, hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, nhất là trẻ dưới 5 tuổi, dễ rơi vào tình trạng “bão cytokine”, dẫn tới nhiễm trùng huyết và suy đa cơ quan.
Theo Hướng dẫn chẩn đoán và phòng ngừa cúm ở trẻ em năm 2024 (Trung Quốc), tỷ lệ mắc cúm ở trẻ dưới 15 tuổi cao gấp hơn 3 lần người lớn, và 90% ca nhập viện do nhiễm trùng hô hấp dưới cấp liên quan cúm là trẻ em.
“Phổi trắng trong 24 giờ”: hiếm nhưng không thể chủ quan
Các bác sĩ nhấn mạnh, hiện tượng “phổi trắng chỉ sau 1 ngày” là rất hiếm gặp. Thông thường, cúm tiến triển thành viêm phổi nặng cần 3–5 ngày. Nhiều trường hợp thực tế đã có triệu chứng nhẹ trước đó như sốt âm ỉ, mệt mỏi nhưng không được chú ý, khiến thời gian diễn tiến bị đánh giá thấp.
Về mặt y khoa, “phổi trắng” không phải phổi biến đổi màu sắc thật mà là hình ảnh X-quang hoặc CT cho thấy vùng viêm, thâm nhiễm chiếm trên 70% nhu mô phổi. Nếu được điều trị kịp thời bằng kháng virus, kháng sinh, rửa phế quản… phần lớn tổn thương có thể hồi phục.
Thống kê cho thấy, chỉ khoảng 2% trẻ mắc cúm có bội nhiễm vi khuẩn, và tỷ lệ cúm nặng nhìn chung không cao. Tuy nhiên, điểm nguy hiểm nằm ở chỗ: bệnh ở trẻ có thể khởi phát âm thầm nhưng tiến triển rất nhanh. Đặc biệt, viêm não liên quan cúm là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong trên 30%, số trẻ hồi phục hoàn toàn chưa tới 10%.
4 dấu hiệu cảnh báo cúm nặng ở trẻ, cha mẹ cần thuộc lòng
Theo BS Đàm Thị Thanh Tâm, chuyên khoa Nội Tổng hợp, dấu hiệu thường gặp như sốt, ho, đau đầu, đau mỏi người đôi khi dễ nhầm với bệnh cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, virus cúm A có khả năng gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bội nhiễm, dẫn đến viêm amidan mủ, viêm phế quản, viêm phổi, nhiều trường hợp biến chứng khác như sốc nhiễm khuẩn, viêm cơ tim. Người có bệnh nền như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh nền hô hấp như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, người già, trẻ nhỏ hoặc phụ nữ có thai, đặc biệt dễ diễn tiến nặng.
Dựa trên hướng dẫn chuyên môn và thực tiễn lâm sàng, có 4 nhóm dấu hiệu nguy hiểm, chỉ cần xuất hiện một cũng phải đưa trẻ đi cấp cứu ngay:
- Bất thường về hô hấp: Trẻ thở nhanh trên 30 lần mỗi phút khi nghỉ ngơi, phập phồng cánh mũi, lõm hõm ức hoặc kẽ sườn, môi tím tái; đo SpO2 tại nhà thấy dưới 93%. Chỉ số oxy máu quan trọng hơn cả nhiệt độ cơ thể.
- Tình trạng toàn thân xấu đi: Sốt cao trên 39 độ C kéo dài, khó hạ hoặc vừa hạ sốt lại sốt trở lại; trẻ lừ đừ, ngủ li bì hoặc kích thích bất thường, khó dỗ.
- Đau và hạn chế vận động: Đau ngực, đau bụng, đau cơ liên tục; trẻ khó thở đến mức không thể nằm ngửa.
- Bệnh tái nặng sau điều trị: Tự ý ngừng thuốc kháng virus như oseltamivir (Tamiflu) trước đủ 5 ngày có thể khiến virus bùng phát trở lại, làm bệnh trở nặng nhanh chóng.
Theo VnExpress đăng tải bài viết với tiêu đề tương tự: "Phổi trắng - dấu hiệu đặc trưng của bệnh nhân mắc cúm nặng", nội dung chính như sau:
Phổi trắng là biểu hiện tổn thương nghiêm trọng của phổi, xuất hiện trong một số ca bệnh cúm nặng gần đây, theo các bác sĩ.
Dịch cúm mùa năm nay đang hoành hành khắp Đông Á và Mỹ, được đánh giá là đợt dịch nguy hiểm nhất trong nhiều năm trở lại đây, khiến các bệnh viện quá tải, thuốc khan hiếm, nhiều bệnh nhân nặng, nguy kịch.
Tại Việt Nam, số ca cúm đang tăng, trong đó các cơ sở y tế tiếp nhận một số bệnh nhân nặng, bị tổn thương phổi nghiêm trọng, biểu hiện "phổi trắng" qua phim X-quang. Bác sĩ Phạm Văn Phúc, Phó Trưởng khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, cho biết đây là dấu hiệu đặc trưng của đợt cúm năm nay.
Như bệnh nhân nam 59 tuổi, suy hô hấp, phổi mất chứng năng thông khí, hôn mê do biến chứng cúm A, phải đặt ECMO. Theo bác sĩ, phổi của ông đã tổn thương 90% gây sốc nhiễm khuẩn nghiêm trọng, khiến CO2 tích tụ trong máu, trắng phổi.
Trường hợp khác, 66 tuổi, tiền sử phổi tắc nghẽn mạn tính, phụ thuộc hoàn toàn vào máy thở. Ông nhập viện với các triệu chứng ban đầu giống một cơn cảm cúm thông thường như sốt, ho, khó thở. Chỉ sau hai ngày, tình trạng tiến triển trầm trọng, phổi trắng xóa, mất chức năng 50-60%.
Theo bác sĩ, hầu hết bệnh nhân cúm nặng cấp cứu tại Bệnh viện đều có bệnh nền mạn tính như tăng huyết áp, tiểu đường, hoặc bệnh liên quan đến phổi khiến tình trạng phổi tổn thương nặng hơn.
Tương tự, bác sĩ Trần Quang Thắng, Trưởng khoa Cấp cứu và Đột quỵ, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cho biết đa số cúm thông thường không gây tổn thương phổi. Trong khi đó, dấu hiệu phổi trắng trên phim chụp X-quang thường gặp ở những bệnh nhân nặng, suy hô hấp dẫn đến tổn thương phổi dạng kính mờ hoặc phù phổi cấp. Sau khi hồi phục, bệnh vẫn có thể để lại di chứng nặng nề.
Hình ảnh Xquang phổi của một bệnh nhân bị tổn thương nặng, trắng xóa. Ảnh minh họa: Theo Nature Publishing
Nguyên nhân gây tình trạng "trắng phổi" do cúm chủ yếu liên quan đến sự tổn thương nghiêm trọng tại phổi do các phản ứng viêm mạnh mẽ của cơ thể với virus. Khi virus cúm tấn công, hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức bằng cách giải phóng bão cytokine, dẫn đến viêm lan tỏa và phá hủy mô phổi cũng như mao mạch. Virus cũng trực tiếp tấn công vào biểu mô hô hấp và phế nang, gây viêm phổi, phù nề và giảm chức năng trao đổi khí của phổi.
Ngoài ra, tổn thương do virus tạo điều kiện cho vi khuẩn dễ dàng xâm nhập, gây bội nhiễm phổi và làm tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn. Hậu quả cuối cùng là tổn thương phổi cấp tính (ARDS), khi các phế nang bị lấp đầy bởi dịch viêm, protein huyết tương và màng hyalin, dẫn đến suy hô hấp trầm trọng và hình ảnh trắng đục lan tỏa trên X - quang hoặc CT phổi.
TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, TP HCM nhận định tỷ lệ nhiễm A/H3N2 có xu hướng tăng lên, góp phần làm bệnh nặng hơn ở các nhóm nguy cơ. Đây là chủng cúm A độc lực cao, thường liên quan đến bệnh cảnh nặng hơn, đặc biệt ở người cao tuổi.
"Phát hiện và can thiệp sớm là yếu tố quyết định việc cứu sống bệnh nhân trong các trường hợp nặng, do đó, nhóm dễ bị tổn thương khi mắc cúm cần cẩn trọng", bác sĩ nhận định.
Bác sĩ xem phim X Quang phổi. Ảnh: Ngọc Thành
Cúm mùa là bệnh nhiễm trùng cấp tính đường hô hấp gây ra bởi các chủng virus cúm. Đây là một bệnh nguy hiểm, đặc biệt thường xuất hiện vào mùa đông - xuân khi thời tiết lạnh và độ ẩm cao. Bệnh lây qua giọt bắn, qua các tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dịch tiết của người bệnh.
Virus cúm gây ra các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau mỏi cơ, mệt mỏi, ho khan, đau họng, nghẹt mũi. Thời gian bệnh thông thường kéo dài từ 5-7 ngày ở người khỏe mạnh nhưng có thể kéo dài lâu hơn và nguy hiểm hơn ở nhóm nguy cơ cao.
Để phòng ngừa cúm mùa, ngành y tế khuyến cáo mọi người nên tiêm vaccine cúm hàng năm, đặc biệt là các nhóm người dễ biến chứng như trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền. Bên cạnh đó, các biện pháp như đeo khẩu trang khi tới nơi đông người, rửa tay thường xuyên, che miệng và mũi khi hắt hơi, cũng rất cần thiết để hạn chế lây lan virus. Một lối sống khoa học, đảm bảo dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý cũng sẽ giúp nâng cao sức đề kháng, hỗ trợ cơ thể chống lại dịch bệnh hiệu quả hơn.
Khi có các triệu chứng nghi ngờ cúm như sốt cao, ho, đau đầu, đau ngực, cần nghỉ ngơi tại nhà, uống đủ nước để theo dõi tình trạng. Nếu xuất hiện các dấu hiệu nặng như khó thở, đau tức ngực, lơ mơ, hoặc tím tái, cần đến cơ sở y tế ngay để được kiểm tra và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Nhóm nguy cơ cần thăm khám sớm ngay khi có dấu hiệu đầu tiên để được can thiệp đúng cách và giảm thiểu rủi ro.
