Phát hiện ngôi làng cổ dưới lòng đất ở Hà Nội: Chuyên gia khai quật tới 11 lần, chứa ‘báu vật’ 3.500 tuổi
Ngay ở Hà Nội, có ngôi làng cổ dưới lòng đất chứa nhiều bí mật từ hàng ngàn năm về trước.
Ngày 12 tháng 11 năm 2025, báo Đời sống Pháp luật đăng tải bài viết với tiêu đề "Phát hiện ngôi làng cổ dưới lòng đất ở Hà Nội: Chuyên gia khai quật tới 11 lần, chứa ‘báu vật’ 3.500 tuổi". Nội dung như sau:
Nhiều di tích lịch sử ở Việt Nam đến tận ngày hôm nay vẫn còn là một bí ẩn lớn – không chỉ với du khách mà ngay cả các chuyên gia khảo cổ cũng chưa thể lý giải hết. Mới đây, một ngôi làng được ví như “làng cổ ẩn sâu dưới lòng đất” ngay giữa lòng Thủ đô Hà Nội đã chính thức được công nhận là di tích khảo cổ cấp Thành phố, sau hơn nửa thế kỷ nghiên cứu và khai quật.
Những gì được tìm thấy nơi đây – từ mộ táng, rìu ngọc, đồ trang sức đến dấu tích cư trú của người Việt cổ – đang mở ra bức tranh sinh động về một nền văn minh cách nay hơn 3.500 năm. Đang được nhắc tới chính là di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, nằm tại xã Lai Xá, huyện Hoài Đức (cũ), thuộc thủ đô Hà Nội.
Việc nơi đây vừa được công nhận là di tích cấp thành phổ - khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt của vùng đất Thăng Long nghìn năm văn hiến.
Ảnh Báo Hà Nội Mới
“Ngôi làng cổ dưới lòng đất” – di sản 3.500 năm tuổi của người Việt cổ
Theo Báo Nhân Dân và Tuổi Trẻ, di chỉ Vườn Chuối được giới khảo cổ học đánh giá là “địa điểm tiêu biểu phản ánh rõ nét thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam”. Từ khi phát hiện năm 1969, các nhà khoa học đã tiến hành 11 đợt khai quật, với tổng diện tích hơn 7.500 m², hé lộ tầng tầng lớp lớp dấu tích cư dân cổ sinh sống liên tục suốt gần 4.000 năm.
Các kết quả nghiên cứu cho thấy Vườn Chuối là nơi cư trú và sinh hoạt của người Việt cổ qua nhiều giai đoạn văn hóa – từ Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn đến Hậu Đông Sơn. Đặc biệt, đợt khai quật quy mô lớn nhất kéo dài từ tháng 3/2024 đến 3/2025 tại khu vực phía Tây di chỉ đã mang lại loạt phát hiện hiếm có trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam.
Trong đó, gây chú ý nhất là chiếc rìu đá ngọc màu xanh – biểu trưng quyền lực của thủ lĩnh, được tìm thấy trong một ngôi mộ có niên đại khoảng 3.500 năm thuộc giai đoạn Tiền Đông Sơn. Bên cạnh đó là vật đeo hình đầu chim phượng, cùng bộ đồ ngọc gồm vòng, khuyên tai, hạt chuỗi, thể hiện quyền uy của tầng lớp lãnh đạo thời bấy giờ. Báo Lao động Thủ đô cho biết, đây là lần đầu tiên những hiện vật như vậy được ghi nhận trong lịch sử nghiên cứu thời Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.
Ảnh Tạp chí Người Hà Nội
Ảnh Báo Công An Nhân Dân
Không chỉ là nơi an táng, di chỉ còn lưu lại dấu tích nhà sàn, hào nước và xưởng chế tác đồ gốm, đá, ngọc, đồng – minh chứng cho một xã hội có tổ chức, phân công lao động rõ ràng. Theo VOV2, cư dân cổ nơi đây từng biết trồng lúa nước, làm thủ công và có phong tục thẩm mỹ đặc trưng, như tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành giai đoạn Phùng Nguyên muộn.
Ngày 23/6/2025, UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND, công nhận Vườn Chuối là di tích khảo cổ cấp Thành phố. Quyết định này tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản, đồng thời mở hướng nghiên cứu sâu hơn về quá trình hình thành của người Việt cổ ở đồng bằng sông Hồng.
Cũng trong khuôn khổ Festival Thăng Long – Hà Nội 2025, Bảo tàng Hà Nội đã khai mạc trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”, giới thiệu gần 1.000 hiện vật và tư liệu được khai quật. Triển lãm ứng dụng công nghệ 3D mapping và trình chiếu thực tế ảo, giúp người xem trải nghiệm sống động đời sống cư dân cổ cách đây hàng thiên niên kỷ.
Nhiều hiện vật quý được tìm thấy trong quá trình khai quật di chỉ Vườn Chuối (Ảnh Tiền Phong, Tạp chí Người Hà Nội)
Đến Bảo tàng Hà Nội – “chạm tay” vào 4.000 năm lịch sử Thăng Long
Hiện nay, toàn bộ các hiện vật quý từ di chỉ Vườn Chuối được lưu giữ và trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội (đường Phạm Hùng, quận Nam Từ Liêm cũ, Hà Nội). Đây cũng là nơi du khách có thể chiêm ngưỡng hàng nghìn cổ vật và di sản khác kể câu chuyện xuyên suốt từ thời tiền sử đến hiện đại.
Theo Cổng Du lịch Việt Nam, Bảo tàng hiện lưu giữ hơn 16.000 hiện vật, trong đó có 7.000 cổ vật quý hiếm. Du khách có thể bắt gặp trống đồng Đông Sơn, thạp đồng, gốm cổ thế kỷ XI–XVII, hay đồ sứ ký kiểu Việt Nam từng được đặt làm riêng cho triều đình thế kỷ XVIII–XIX. Ngoài ra, bảo tàng còn sở hữu bộ sưu tập vũ khí thời Lê với hơn 100 hiện vật, nhiều trong số đó đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia.
Bảo tàng Hà Nội hiện là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý của di chỉ Vườn Chuối cũng như nhiều hiện vật khác (Ảnh Bảo tàng Hà Nội)
Không chỉ là không gian trưng bày, Bảo tàng Hà Nội còn là “điểm hẹn” văn hóa với hàng loạt sự kiện thường niên đặc sắc. Nổi bật nhất là Lễ hội Áo dài Du lịch Hà Nội – chương trình tôn vinh di sản áo dài, quy tụ hàng trăm nghệ nhân, nhà thiết kế và người dân Thủ đô cùng tham gia trình diễn, đồng diễn áo dài. Bảo tàng cũng thường xuyên tổ chức triển lãm chuyên đề, workshop thủ công, hoạt động trải nghiệm văn hóa dân gian và các chương trình giáo dục di sản dành cho học sinh, sinh viên.
Du khách quốc tế khi tới đây có thể sử dụng hệ thống thuyết minh song ngữ Việt – Anh, hoặc tham gia tour hướng dẫn chuyên đề theo từng chủ đề: khảo cổ học, mỹ thuật, di sản đô thị. Không gian rộng, thoáng, có khu trưng bày trong nhà và ngoài trời, kết hợp các góc “check-in” mang phong cách hiện đại, khiến bảo tàng trở thành điểm đến lý tưởng cho cả gia đình và giới trẻ yêu thích khám phá văn hóa.
Theo Vietnam Airlines Travel Guide, bảo tàng mở cửa từ thứ Ba đến Chủ nhật, sáng từ 8h–11h30, chiều từ 13h30–17h, nghỉ trưa và đóng cửa thứ Hai để bảo trì. Hiện giá vé tham quan dự kiến 30.000 đồng/người lớn, miễn phí cho trẻ em dưới 16 tuổi và người khuyết tật.
Bảo tàng còn là nơi lý tưởng để tham quan, du khách được hòa mình vào không khí lễ hội đặc sắc (Ảnh ST)
Nhiều du khách quốc tế cũng để lại nhiều nhận xét tích cực về điểm đến này. Trên nền tảng Tripadvisor, nhiều khách nước ngoài bày tỏ ấn tượng với kiến trúc hình kim tự tháp ngược độc đáo của bảo tàng, coi đây là “must-see spot in Hanoi”. Một du khách chia sẻ: “The museum has a cool design, and its collections trace Hanoi’s long journey, bringing the city’s layered history to life”. – (Bảo tàng có thiết kế tuyệt vời, các trưng bày kể lại hành trình dài của Hà Nội, giúp người xem cảm nhận được chiều sâu lịch sử của thành phố).
Các chuyên gia văn hóa khuyến nghị du khách nên dành ít nhất 1,5–2 giờ để tham quan trọn vẹn các tầng trưng bày, đồng thời lưu ý không chạm tay vào hiện vật, chỉ chụp ảnh ở khu vực được phép. Đặc biệt, nếu đến đúng dịp Festival Thăng Long – Hà Nội hay Lễ hội Áo dài, du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm thêm các hoạt động văn hóa sống động, tái hiện không khí Thăng Long xưa giữa lòng đô thị hiện đại.
Báo Tiền Phong cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Làng cổ 4.000 năm tuổi của Hà Nội được xếp hạng di tích cấp thành phố". Nội dung như sau:
Lễ trao bằng xếp hạng di tích và trưng bày chuyên đề Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối được tổ chức vào ngày 9/11 tại Bảo tàng Hà Nội. Sự kiện thu hút đông đảo chuyên gia, nhà sử học, nhà khảo cổ học và người dân làng Lai Xá - những người có công trong việc bảo vệ, giữ gìn, nghiên cứu và kêu gọi sự chú ý của cộng đồng đối với di chỉ khảo cổ học này.
Di tích Vườn Chuối thuộc làng Lai Xá, Hoài Đức được coi là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại kim khí của vùng đất nay là Thủ đô Hà Nội và miền Bắc Việt Nam.
"Vườn Chuối là đại diện tiêu biểu cho một ngôi làng mang đậm dấu ấn cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, những người đã đến khai phá, chiếm lĩnh và làm chủ vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng từ gần 4.000 năm trước, tạo tiền đề cho sự hình thành Nhà nước sơ khai của người Việt cổ", TS Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học nhận định.
Từ khi được phát hiện vào năm 1969 đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn thực hiện 11 lần khai quật với tổng diện tích 7.555 m2. Đặc biệt, cuộc khai quật khu vực phía Tây từ tháng 3/2024-3/2025 trên diện tích 6.000 m2 đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan đến khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hàng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa Tiền Đông Sơn - Đông Sơn.
Đặc biệt, những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của di tích Vườn Chuối trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.
Theo đó, Vườn Chuối là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và Hậu Đông Sơn.
Dịp này, trưng bày Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối cũng được tổ chức góp phần giúp người dân hiểu hơn về các hiện vật thuộc nhiều giai đoạn từ Phùng Nguyên đến Đông Sơn, đời sống người Việt cổ.
Trưng bày Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối giới thiệu gần 1000 tài liệu, hiện vật, hình ảnh mô phỏng đời sống sinh hoạt của cư dân làng cổ Vườn Chuối.
Trưng bày mang tới gần 1000 tài liệu, hiện vật, hình ảnh và bản đồ mô phỏng các hiện vật, đời sống sinh hoạt của cư dân làng cổ Vườn Chuối. Không gian 750 m2 được chia thành 5 phần: Hành trình khám phá, Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa, Bảo vệ phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối, Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối và Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học.
Một số hiện vật nổi bật phải kể tới rìu bích chất liệu đá ngọc màu xanh - biểu trưng quyền lực thủ lĩnh, là đồ tùy táng trong một ngôi mộ giai đoạn Tiền Đông Sơn cách nay khoảng 3.500 năm, vật đeo mô phỏng hình đầu chim phượng, sưu tập đồ ngọc gồm vật trang sức vòng, khuyên tai, chuỗi hạt hay những vật tượng trưng cho quyền lực của tầng lớp thủ lĩnh (nha chương, vật đeo dạng mũi nhọn…).
Nghệ thuật trưng bày sử dụng công nghệ trình chiếu 3D, 3D mapping, trình chiếu phim ngắn tái hiện về đời sống sinh hoạt cư dân Tiền Đông Sơn và Đông Sơn.
Cũng trong khuôn khổ chương trình, ban tổ chức cho ra mắt sách Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024-2025, giới thiệu hành trình khám phá di tích, những phát hiện và nhận thức mới từ kết quả khai quật nghiên cứu năm 2024-2025, khẳng định Vườn Chuối là nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hóa Việt cổ và sức sống từ di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.
